Cần nhìn nhận lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế
Trong bối cảnh giá vàng thế giới liên tục biến động mạnh, từ mức trên 4.000 USD/ounce đến dự báo có thể chạm mốc 4.200 USD/ounce vào cuối năm, Việt Nam đối diện với nhiều thách thức trong quản lý và điều hành thị trường vàng.
Bên cạnh đó, sự tăng giá vượt trội của vàng trong nước, khoảng 80% trong gần một năm qua so với mức 56% của vàng quốc tế, phản ánh nhu cầu tích lũy và đầu tư vàng của người dân. Nhiều hộ gia đình vẫn coi vàng là “của để dành”, công cụ bảo hiểm tài chính. Tuy nhiên, việc trữ vàng vật chất tại nhà, mặc dù thuận tiện và dễ thanh khoản, lại tiềm ẩn rủi ro lớn đối với nền kinh tế, khi lượng vàng cất giữ trong dân ước tính tương đương 8% GDP nhưng không được đưa vào sản xuất, kinh doanh.
Trước thực trạng này, các chuyên gia nhấn mạnh cần có những cơ chế quản lý phù hợp, đồng thời tạo niềm tin để từng bước huy động dòng vàng trong dân vào nền kinh tế một cách tự nguyện và minh bạch.
Tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô”. Ảnh: Duy Minh
Chia sẻ tại tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” do Báo Tiền phong tổ chức ngày 18/11, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, cho rằng, vấn đề quan trọng nhất hiện nay là xác định rõ phạm vi vàng cần quản lý, đặc biệt là vàng miếng, vàng thỏi và vàng trang sức.
“Vàng miếng, vàng thỏi vốn mang tính đầu tư, dự trữ và liên quan trực tiếp đến ổn định tài chính thì phải tiếp tục được quản lý chặt. Trong khi đó, vàng trang sức hay vàng thủ công mỹ nghệ mang tính tiêu dùng và hàm lượng giá trị gia công cao, cần cân nhắc mức độ quản lý phù hợp, tránh áp đặt cơ chế như đối với vàng miếng, gây tốn kém và không cần thiết”, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh.
Vị chuyên gia cũng đề xuất Việt Nam cần nhìn nhận lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế, công khai minh bạch dữ liệu tích trữ vàng trong dân và kiên định chấm dứt quan hệ vay, mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống.
Về chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Việc này có thể thực hiện thông qua giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, đồng thời tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất, giúp nguồn cung không còn khan hiếm.
TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Duy Minh
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu, nhận định, Nghị định 232 được ban hành ngày 26/8/2025 và có hiệu lực từ 10/10/2025, sửa đổi Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng là bước tiến quan trọng nhằm thiết lập cơ chế quản lý thị trường vàng minh bạch, đúng tinh thần kinh tế thị trường.
“Điểm cốt lõi của nghị định này không phải là can thiệp hành chính, mà là Nhà nước đóng vai trò quản lý thay vì độc quyền, chấm dứt tư duy độc quyền nhập khẩu, sản xuất và phân phối vàng như giai đoạn trước”, TS. Nguyễn Trí Hiếu giải thích.
Thực tế cho thấy, khi Nghị định 24 được áp dụng, thị trường vàng đã đạt được những thành công nhất định nhờ điều hành chặt chẽ của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay đã thay đổi, thị trường đòi hỏi sự quản lý nhưng không phải bằng cơ chế bao cấp hay độc quyền, mà cần hướng đến minh bạch, cạnh tranh và giảm độc quyền.
Việc huy động lượng vàng trong dân, theo vị chuyên gia, không thể thực hiện trong ngắn hạn mà cần một quá trình dài hơi, thận trọng và có niềm tin thị trường. Trên thế giới, vàng vẫn là kênh trú ẩn trong bối cảnh lạm phát cao, tăng trưởng không ổn định và chính sách kinh tế chưa chắc chắn. Tại Việt Nam, dù chưa liên thông hoàn toàn với giá vàng quốc tế, thị trường vàng trong nước vẫn chịu tác động mạnh, dẫn đến biến động bất thường, đồng thời kéo theo tâm lý tích trữ và đầu cơ vàng của người dân.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu phát biểu. Ảnh: Duy Minh
Công cụ minh bạch hóa thị trường
Trong bối cảnh hiện nay, việc thành lập sàn giao dịch vàng được các chuyên gia đánh giá là cần thiết, nhưng trọng tâm không chỉ là “có hay không có sàn vàng” mà là thiết kế và vận hành sàn như thế nào để Nhà nước kiểm soát hiệu quả thị trường.
PGS, TS. Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhận định: “Một sàn vàng hoạt động đúng chuẩn sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát giao dịch theo thời gian thực, nắm được các luồng mua bán, mức độ biến động, rủi ro thị trường và nhận diện các nhóm tác động đến giá. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước mới có thể can thiệp bằng công cụ thị trường khi cần thiết, như áp trần vị thế, giới hạn giao dịch, hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro”.
Ngoài ra, sàn vàng còn giúp tạo lập dữ liệu minh bạch, kết nối giữa thị trường vật chất, tài khoản, chính sách tiền tệ. Nếu không có nền tảng dữ liệu này, việc điều hành thị trường dễ bị lệ thuộc vào các biện pháp hành chính, vốn không còn phù hợp trong bối cảnh hiện nay.
PGS, TS. Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế chia sẻ. Ảnh: Duy Minh
TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh: “Quan điểm của tôi là không cổ súy người dân đầu tư vàng. Khi xây dựng sàn giao dịch vàng, chứng chỉ vàng cũng là một điều cần lưu ý cân nhắc. Việc sử dụng chứng chỉ vàng sẽ giảm bớt việc người dân tích trữ vàng vật chất, đồng thời hướng tới mô hình chứng khoán hóa vàng, tạo nguồn lực vàng phục vụ nền kinh tế”.
Hiện tại, Việt Nam đã có nền tảng pháp lý từ Nghị quyết 222 của Quốc hội và Kết luận 203 của Bộ Chính trị để nghiên cứu mô hình sàn vàng. TS. Cấn Văn Lực đề xuất phương án cho phép vàng như một vật chất, một sản phẩm được giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa, tận dụng quy trình vận hành đã có, chỉ bổ sung thêm một mặt hàng mới. Đồng thời, các cơ chế niêm yết giá, thuế, phí giao dịch, xuất nhập khẩu và phối hợp giữa các bộ ngành cần được thiết kế rõ ràng, đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
Ngoài sàn vàng vật chất, việc phát triển các sản phẩm vàng đầu tư theo chuẩn mực quốc tế, tiến tới chứng khoán hóa vàng là hướng đi dài hạn để huy động dòng vàng trong dân. Theo chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu, nếu xây dựng được niềm tin thị trường, giảm độc quyền, mở rộng quyền tham gia của doanh nghiệp và ngân hàng; đồng thời bảo đảm lưu thông vàng minh bạch, dòng vàng trong dân sẽ dần đi vào hệ thống một cách tự nhiên và tự nguyện.
Cùng với đó, các giải pháp chống buôn lậu vàng, triển khai đầy đủ Nghị định 232 để tăng cung vàng miếng hợp pháp, giảm chi phí chế tác và chuẩn hóa quy cách vàng miếng, sẽ giúp cân bằng cung - cầu, hạn chế tình trạng chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế.
“Việc buôn lậu vàng rất nguy hiểm, có thể đẩy tỷ giá lên phức tạp. Do đó, minh bạch hóa thị trường và đồng thời tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác là cần thiết để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất, kinh doanh thay vì đầu cơ vàng” - TS. Lực nhấn mạnh.
Các ý kiến chuyên gia đều cho rằng, mục tiêu cuối cùng không phải là tăng cường tích trữ vàng của người dân, mà là hướng tới một hệ sinh thái vàng an toàn, minh bạch, cạnh tranh. Việc phân phối vàng vật chất minh bạch, chống đầu cơ, buôn lậu và phát triển các sản phẩm vàng đầu tư theo chuẩn mực quốc tế là những bước đi cần thiết.
