Quốc hội mới đây đã chính thức “bật đèn xanh” cho khu vực tư nhân tham gia dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, mở ra cơ hội cạnh tranh công bằng giữa các nhà đầu tư trong nước. Trong số các doanh nghiệp nộp đề xuất, hai cái tên nổi bật là Vingroup và THACO đang có lợi thế lớn nhờ sự chuẩn bị bài bản về tài chính, công nghệ và cam kết thực hiện dự án dài hạn.

Vingroup, THACO dẫn đầu danh sách nhà đầu tư quan tâm

Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết cho phép bổ sung hình thức đầu tư đối tác công – tư (PPP) và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư đối với dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, bên cạnh đầu tư công như trước đó. Chủ trương này đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cách tiếp cận đầu tư hạ tầng, cho phép tư nhân đồng hành cùng Nhà nước trong các công trình quy mô quốc gia.

Dự án có tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 1,7 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 67,34 tỷ USD, thực hiện trong giai đoạn 2025–2035. Tính đến ngày 25/6, Chính phủ và Bộ Xây dựng đã tiếp nhận đề xuất từ 5 doanh nghiệp, trong đó nổi bật nhất là Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đường sắt tốc độ cao Vinspeed (thuộc hệ sinh thái Vingroup) và Tập đoàn Trường Hải (THACO). Cả hai doanh nghiệp đều có đề xuất được đánh giá là chặt chẽ, bài bản, với cam kết cụ thể về tài chính, tiến độ và nội địa hóa.

Vinspeed đề xuất đầu tư theo hình thức trực tiếp, sẵn sàng góp 20% vốn (tương đương hơn 12 tỷ USD), phần còn lại đề nghị Nhà nước cho vay ưu đãi không lãi suất trong 35 năm. Doanh nghiệp này cam kết hoàn thành dự án trong vòng 5 năm và trả nợ đúng hạn. Trong khi đó, THACO đề xuất góp 20% vốn tự có, phần còn lại huy động qua các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, đồng thời đề nghị Chính phủ bảo lãnh toàn bộ phần lãi vay trong 30 năm. THACO cũng cam kết không chuyển nhượng cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài và thực hiện dự án trong 7 năm.

Cả hai doanh nghiệp đều thể hiện rõ cam kết giữ vai trò dẫn dắt, đầu tư dài hạn và ưu tiên nội địa hóa trong quá trình thực hiện. Đây là những yếu tố then chốt giúp Vingroup và THACO có vị thế cạnh tranh nổi trội so với các đơn vị còn lại.

Tư nhân được kỳ vọng là động lực mới cho hạ tầng quốc gia

Việc Quốc hội chính thức thông qua Nghị quyết mở đường cho tư nhân tham gia đầu tư dự án được xem là bước đi táo bạo nhưng cần thiết. Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Hà Nội) khẳng định không có lý do gì để không giao trọng trách này cho khu vực tư nhân, miễn là các điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật và pháp lý được tuân thủ chặt chẽ.

Ông cũng lưu ý, đây là công trình hạ tầng chiến lược, nên nếu tư nhân đầu tư thì vẫn phải đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế, kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc cấu kiện, tránh việc chỉ lắp ráp, gia công đơn thuần từ linh kiện nhập khẩu. Việc cam kết nội địa hóa, liên kết với các doanh nghiệp trong nước để sản xuất cấu phần, phụ kiện sẽ là tiêu chí then chốt để chọn nhà đầu tư chính thức.

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình, trong phát biểu bên lề kỳ họp cũng cho rằng đây là cơ hội để doanh nghiệp tư nhân chứng minh năng lực qua thực tiễn, giống như cách đã làm thành công với hàng loạt dự án cao tốc, điện gió, hạ tầng đô thị thời gian qua. Ông nhấn mạnh tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam phải được triển khai theo tiêu chuẩn quốc tế, với hệ thống giám sát, thiết kế, vận hành đồng bộ, hiện đại và tuyệt đối minh bạch.

“Đây là công trình mang tính biểu tượng và có tác động xoay chuyển cục diện phát triển đất nước trong nhiều thập kỷ tới. Do đó, phải lựa chọn nhà đầu tư không chỉ có tiền, mà còn có tầm nhìn và trách nhiệm,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Cơ hội rõ ràng, cạnh tranh công bằng

Việc Chính phủ và Quốc hội mở rộng hình thức đầu tư không chỉ nhằm giảm áp lực lên ngân sách Nhà nước, mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng giữa các khối doanh nghiệp. Để được lựa chọn làm nhà đầu tư chính thức, các doanh nghiệp phải vượt qua nhiều vòng thẩm định về tài chính, tiến độ cam kết, năng lực kỹ thuật và mức độ nội địa hóa.

Trong số 5 doanh nghiệp đã đăng ký, ngoài Vingroup và THACO là những đơn vị có thế mạnh nội tại và tầm nhìn dài hạn, các đơn vị còn lại như liên danh Mekolor – Great USA hay Xây dựng Thăng Long Quốc gia vẫn đang trong giai đoạn chuẩn bị hồ sơ năng lực.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam hiện vẫn trong giai đoạn tiếp tục được các cơ quan chức năng thẩm định kỹ lưỡng trước khi công bố nhà đầu tư được chọn. Trong thời gian tới, có thể sẽ có thêm doanh nghiệp lớn khác trong và ngoài nước tham gia cuộc đua này.

Tuy nhiên, với cam kết cụ thể, tiềm lực tài chính mạnh và hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ, Vingroup và THACO đang có lợi thế rõ rệt trong cuộc đua giành quyền trở thành nhà đầu tư chính của tuyến đường sắt huyết mạch Bắc – Nam.