Tài không thiếu, nhưng thiếu một chút bao dung

Chu Du, danh tướng Đông Ngô, là người trẻ tuổi tài cao, văn võ song toàn. Ở trận Xích Bích, ông là tổng chỉ huy hợp lực với Lưu Bị đánh bại đại quân Tào Tháo, tạo ra bước ngoặt lớn trên bàn cờ Tam Quốc. Thắng trận oanh liệt, công danh lẫy lừng, khí thế đang lên như diều gặp gió – nhưng Chu Du lại mang trong lòng một điều không thể hóa giải: sự đố kỵ với Gia Cát Lượng.

Từ chỗ hợp tác bất đắc dĩ, Chu Du dần nảy sinh ganh ghét khi thấy Gia Cát Lượng mưu lược hơn người, được Tôn Quyền kính trọng và có ảnh hưởng vượt ngoài dự kiến. Sự ganh tị ấy khiến ông không còn giữ được sự tỉnh táo cần thiết. Ông tìm cách gài bẫy, gây khó dễ, thậm chí nhiều lần tính kế hãm hại Gia Cát Lượng. Nhưng mọi mưu đồ đều bị hóa giải nhẹ nhàng. Càng bất lực, ông càng bức bối. Kết cục, Chu Du mất sớm khi mới 36 tuổi, để lại câu nói đầy tiếc nuối: “Trời đã sinh Du, sao còn sinh Lượng!”

Câu nói ấy không chỉ là tiếng than về số mệnh, mà là một lời thú nhận cay đắng của một người không thể vượt qua cái bóng của người khác – dù chính mình cũng đã rực rỡ. Trong tổ chức, không ít lãnh đạo tài năng nhưng vì ganh ghét đồng cấp, nghi ngờ cấp dưới hay sợ mất quyền ảnh hưởng mà đánh mất cả sự nghiệp. Tài năng có thể đưa một người đi rất xa, nhưng chỉ cần một chút đố kỵ, có thể đẩy họ trượt dài trong sai lầm không đáng có.

Ganh ghét làm hẹp tầm nhìn và đánh mất chiến lược

Sau Xích Bích, thay vì tận dụng liên minh với Lưu Bị để chia sẻ quyền lực đối trọng với Tào Tháo, Chu Du lại nỗ lực tìm cách chia rẽ, thậm chí chia rẽ nội bộ của đối phương bằng các thủ đoạn cá nhân. Ông đề xuất cưới em gái Tôn Quyền cho Lưu Bị để lôi kéo, rồi lập kế giữ lại ở Đông Ngô, không cho trở về Kinh Châu. Nhưng Gia Cát Lượng luôn đi trước một bước, khiến Chu Du liên tiếp thất bại.

Cái sai lớn nhất của Chu Du không phải là lập mưu, mà là để tâm lý “phải hơn người kia” chi phối toàn bộ hành động. Thay vì tập trung vào lợi ích dài hạn của Đông Ngô, ông sa vào những kế sách chỉ để chứng tỏ ai cao tay hơn trong ván cờ trí tuệ. Khi người lãnh đạo dùng cảm xúc để đánh giá đồng minh hay đối thủ, thì chiến lược sẽ sớm lệch hướng.

Trong một tổ chức hiện đại, việc có nhiều cá nhân tài năng là điều tất yếu – nhưng chính sự đố kỵ giữa họ mới là điều nguy hiểm. Một người quản lý không chịu được nhân viên giỏi hơn mình, một nhà sáng lập luôn muốn mình là “người giỏi nhất phòng”, hay một lãnh đạo cấp cao cảm thấy bị đe dọa bởi đồng nghiệp cùng cấp – tất cả đều là dấu hiệu cho thấy tổ chức đang bị cảm xúc cá nhân cầm lái. Và khi chiến lược bị điều khiển bởi tâm lý hơn thua, kết quả thường không tốt đẹp.

Lãnh đạo lớn là người biết dùng người giỏi, không sợ người giỏi

Nếu Chu Du thay vì ganh ghét, biết cộng tác sâu hơn với Gia Cát Lượng, thậm chí chấp nhận lùi lại để xây dựng thế lực bền vững cho Đông Ngô, có lẽ cục diện Tam Quốc đã rất khác. Nhưng ông không vượt qua được giới hạn cái tôi. Và cái chết trẻ của ông không chỉ là tổn thất cá nhân, mà còn là tổn thất chiến lược lớn của cả tập đoàn Đông Ngô lúc bấy giờ.

Ngược lại, Gia Cát Lượng được Lưu Bị hoàn toàn tin tưởng, dù ông là người xuất thân thấp, đến sau, và không ít lần làm lu mờ uy tín của chính Lưu Bị trước quần thần. Nhưng Lưu Bị không đố kỵ. Ông giao cả đại sự cho Gia Cát Lượng, vì hiểu rằng: chỉ khi mình biết dùng người giỏi hơn mình, thì tổ chức mới đi được xa.

Đó cũng là khác biệt giữa nhà lãnh đạo nhỏ và nhà lãnh đạo lớn. Người nhỏ thì sợ người giỏi hơn mình. Người lớn thì tìm người giỏi để nâng tầm mình. Trong bối cảnh kinh doanh hiện đại, khi thị trường thay đổi liên tục và tài năng là nguồn lực cạnh tranh, một lãnh đạo thực sự không phải người giỏi nhất – mà là người dám đặt đúng người vào đúng chỗ, và tin tưởng họ phát triển.

Ganh ghét khiến lòng người hẹp lại. Tin tưởng khiến tổ chức lớn lên. Chu Du – tài năng như vậy, hào hoa như vậy – nhưng chỉ vì không vượt qua được một người cùng thời, mà cả sự nghiệp rực rỡ trở thành bài học tiếc nuối.

Người thông minh biết phân biệt đối thủ. Người trưởng thành biết trân trọng cộng sự. Còn người lãnh đạo vững vàng là người không để cảm xúc quyết định chiến lược.