Sóng vàng toàn cầu và bước ngoặt chính sách trong nước

Năm 2025 chứng kiến đợt biến động giá vàng hiếm thấy trong hơn một thập kỷ qua. Tại thời điểm viết bài, giá vàng thế giới đã vọt lên mức 4.194 USD/ounce, trong khi giá vàng miếng SJC trong nước cũng đã tiến tới mức 153,3 triệu đồng/lượng.

Từ đầu năm đến nay, giá vàng thế giới đã tăng hơn 62% được thúc đẩy bởi hàng loạt yếu tố từ căng thẳng địa chính trị kéo dài tại Ukraine và Trung Đông, xung đột thương mại Mỹ - Trung, tâm lý bất an về tăng trưởng toàn cầu, cùng kỳ vọng các ngân hàng trung ương sẽ sớm nới lỏng chính sách tiền tệ.

Theo các định chế lớn như UBS, Goldman Sachs hay J.P. Morgan, xu hướng tăng giá vàng chưa dừng lại. Hầu hết đều nâng dự báo năm 2026 lên khoảng 4.500–4.900 USD/ounce, thậm chí có tổ chức ước tính vàng có thể cán mốc 5.000 USD nếu các rủi ro chính trị tiếp tục leo thang.

So với đầu năm, giá vàng trong nước cũng đã tăng tới gần 70% so với đầu năm. Trong khi đó, thị trường trong nước cũng đang bước vào giai đoạn chuyển mình quan trọng khi Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025, chính thức chấm dứt độc quyền sản xuất vàng miếng của Ngân hàng Nhà nước sau hơn 13 năm.

Theo quy định mới, các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đủ điều kiện được phép sản xuất và nhập khẩu vàng miếng dưới cơ chế cấp phép, đi kèm yêu cầu bắt buộc giao dịch qua tài khoản ngân hàng đối với khoản trên 20 triệu đồng. Chính sách này được đánh giá là bước ngoặt lớn, mở đường cho thị trường vàng trở lại vận hành theo cơ chế cạnh tranh – minh bạch – và gắn kết hơn với giá quốc tế.

Cổ phiếu PNJ vẫn lạc nhịp dù triển vọng tươi sáng

Trước khi nghị định mới có hiệu lực, thị trường vàng Việt Nam từng bị “thắt cổ chai” bởi nguồn cung hạn chế. Cơ chế quản lý theo Nghị định 24/2012 khiến toàn bộ việc sản xuất vàng miếng tập trung vào một thương hiệu duy nhất, làm giá trong nước thường cao hơn thế giới 15–20 triệu đồng/lượng.

Tháng 5/2024, Ngân hàng Nhà nước đã tiến hành một cuộc thanh tra quy mô lớn với các đơn vị kinh doanh vàng lớn như PNJ, SJC, DOJI, Bảo Tín Minh Châu… nhằm kiểm soát tình trạng chênh lệch giá và giao dịch ngoài hệ thống. Sau thời điểm đó, cơ chế đấu thầu vàng được dừng, việc phân phối vàng miếng do các ngân hàng quốc doanh thực hiện trực tiếp theo giá do cơ quan quản lý công bố, giúp tạm thời kéo chênh lệch giá trong nước – quốc tế từ 20 triệu đồng xuống còn khoảng 4 triệu đồng/lượng.

Tuy nhiên, từ giữa năm 2025, khi chính sách mới được ban hành, thị trường vàng bước sang giai đoạn cạnh tranh có kiểm soát. Dù khoảng cách giá giữa SJC và vàng thế giới vẫn quanh 18–20 triệu đồng/lượng do nhu cầu trú ẩn tăng mạnh, việc mở cửa cho khu vực tư nhân và ngân hàng tham gia sản xuất vàng miếng được kỳ vọng sẽ sớm làm “mềm” nguồn cung, ổn định thị trường trong trung hạn.

Trong bức tranh chuyển động đó, Công ty CP Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ) nổi lên như một điểm sáng thích ứng nhanh. Quý III/2025, doanh nghiệp ghi nhận lợi nhuận tăng 130% so với cùng kỳ, mức tăng mạnh nhất kể từ 2020 nhờ doanh số vàng 24K tăng gấp đôi và biên lợi nhuận gộp cải thiện lên gần 20%. Bên cạnh đó, mảng bán lẻ trang sức vẫn giữ đà tăng ổn định, được hỗ trợ bởi chiến lược mở rộng cửa hàng, đẩy mạnh kênh trực tuyến và đa dạng hóa mẫu mã với thiết kế nhẹ, giá hợp lý.

Đáng chú ý, với hệ thống tinh luyện, kiểm định và công nghệ truy xuất nguồn gốc đạt chuẩn quốc tế, PNJ hiện là một trong số ít doanh nghiệp đủ điều kiện kỹ thuật để tham gia sản xuất vàng miếng cho các ngân hàng thương mại – một lĩnh vực hoàn toàn mới được mở ra nhờ chính sách 232/2025. Lãnh đạo doanh nghiệp cho biết đang làm việc với nhiều ngân hàng để triển khai dịch vụ chế tác vàng thỏi, tận dụng hạ tầng sẵn có và năng lực quản trị chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, trên thị trường chứng khoán, cổ phiếu PNJ lại tỏ ra khá trật nhịp. Tính đến 9h23 phiên giao dịch ngày 13/11, cổ phiếu PNJ đang được giao dịch ở mức 89.400 đồng/cp, giảm khoảng 9% so với thời điểm hồi đầu năm.

Khi giá vàng toàn cầu tiếp tục duy trì xu hướng tăng, nhu cầu nắm giữ vàng vật chất trong nước khó có thể hạ nhiệt trong ngắn hạn. Tuy nhiên, khác với các “cơn sốt” trước đây, làn sóng vàng 2025 đang diễn ra trong một môi trường chính sách khác biệt: minh bạch hơn, có kiểm soát hơn và mở cửa hơn cho doanh nghiệp.

Sự tham gia của khu vực tư nhân trong sản xuất và phân phối vàng miếng không chỉ giúp bình ổn nguồn cung, mà còn góp phần tăng tính cạnh tranh lành mạnh, từng bước xoá bỏ tình trạng chênh lệch giá kéo dài giữa thị trường nội địa và thế giới. Ở góc độ vĩ mô, điều này cũng giúp Ngân hàng Nhà nước giảm gánh nặng điều tiết trực tiếp, chuyển vai trò sang giám sát – cấp phép – và quản lý rủi ro dòng vốn.

Với các doanh nghiệp đầu ngành như PNJ, DOJI hay Bảo Tín Minh Châu, giai đoạn tới được xem là thời kỳ chuyển mình quan trọng nhất trong hơn một thập kỷ. Họ không chỉ là “người kinh doanh vàng”, mà đang trở thành tác nhân chính trong chuỗi giá trị sản xuất – chế tác – bán lẻ – xuất khẩu. Việc tham gia sâu hơn vào thị trường vàng miếng, đồng thời duy trì tăng trưởng bền vững ở mảng trang sức, giúp các doanh nghiệp Việt tiến gần hơn đến mô hình “jewelry house” đúng nghĩa – nơi công nghệ, thương hiệu và chuẩn mực quản trị cùng song hành.

Giới chuyên môn nhận định, Việt Nam đang bước vào một chu kỳ “vàng” mới, không chỉ về giá trị kim loại quý, mà còn ở ý nghĩa kinh tế. Từ chỗ phụ thuộc vào cơ chế điều hành hành chính, thị trường vàng đang tiến tới sự minh bạch và cạnh tranh, mở đường cho một ngành hàng có thể đóng góp tích cực hơn vào tăng trưởng GDP, ngân sách và chuỗi công nghiệp chế tác nội địa.