Trong đầu tư, không ít người mắc sai lầm khi chọn theo giá mà bỏ qua giá trị thực. Câu ca dao “Vàng mười chê đắt không mua, đi mua vàng bảy thiệt thua trăm đường” từ dân gian xưa là một lời nhắc tỉnh táo cho giới đầu tư hiện đại: Cái gì thật sự tốt đều có giá của nó, và ham rẻ đôi khi là khởi đầu cho những tổn thất lớn hơn nhiều.

Giá trị thực luôn có cái giá xứng đáng

Câu ca dao “Vàng mười chê đắt không mua, đi mua vàng bảy thiệt thua trăm đường” phản ánh rất rõ quan điểm của người xưa trong việc nhìn nhận giá trị thật. “Vàng mười” là vàng nguyên chất – biểu tượng cho sự tinh túy, bền vững và đáng tin cậy. “Vàng bảy” là vàng đã pha, hàm lượng thật thấp hơn, nhưng giá bán rẻ hơn. Người tiêu dùng – vì muốn tiết kiệm trước mắt – chọn vàng bảy, nhưng cái rẻ ấy lại dẫn đến mất mát lâu dài, không chỉ về vật chất mà cả niềm tin. Đó là cách dân gian cảnh báo về cái bẫy của sự lựa chọn sai lầm vì thiếu hiểu biết hoặc vì tâm lý ham rẻ.

Chuyển sang ngôn ngữ đầu tư, hình ảnh “vàng mười” chính là những doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững, minh bạch, mô hình kinh doanh rõ ràng và khả năng tăng trưởng dài hạn. Ngược lại, “vàng bảy” có thể hiểu là những mã cổ phiếu “rẻ bất ngờ”, những thương vụ nghe rất hấp dẫn nhưng thiếu kiểm chứng, hoặc những doanh nghiệp đang gặp khó khăn nhưng được “làm truyền thông” một cách thổi phồng. Không ít nhà đầu tư, đặc biệt là F0, vì thấy một cổ phiếu “đang rẻ” mà xuống tiền, hy vọng một cú đảo chiều chóng vánh, nhưng không ngờ rằng mình đang đặt cược vào một món tài sản chất lượng thấp, rủi ro cao và triển vọng mờ mịt.

Trong kinh doanh cũng vậy, những giải pháp “rẻ mà nhanh”, những nhà cung ứng giá thấp nhưng thiếu uy tín, hay những dự án có chi phí thấp ban đầu nhưng kèm theo hàng loạt cam kết thiếu minh bạch, đều có thể trở thành lỗ hổng lớn về sau. Chất lượng thật luôn có giá đi kèm, và doanh nhân thông thái là người sẵn sàng trả giá xứng đáng để đầu tư vào thứ tốt ngay từ đầu, thay vì chọn rẻ rồi mất gấp nhiều lần để sửa chữa.

Ham rẻ là một cái bẫy phổ biến của nhà đầu tư

Trong tâm lý đầu tư phổ biến, có một xu hướng gọi là “tâm lý săn hàng giá rẻ” – tức là nhà đầu tư thường bị hấp dẫn bởi các tài sản đang giảm giá mạnh, cổ phiếu có thị giá thấp hoặc những thương vụ được giới thiệu là “đang chiết khấu sâu”. Đây là một phản xạ tự nhiên và có phần cảm tính, vì ai cũng muốn mua được thứ “ngon, bổ, rẻ”. Tuy nhiên, giá rẻ không đồng nghĩa với rẻ thật, và càng không có nghĩa là hời.

Thị trường tài chính đã ghi nhận rất nhiều ví dụ về những cổ phiếu penny tăng sốc rồi lao dốc, những doanh nghiệp tưởng như “dưới giá trị thật” nhưng thực chất đang đối mặt với khủng hoảng tài chính, nợ xấu hoặc rủi ro pháp lý. Những nhà đầu tư chạy theo sóng tin đồn, mua khi thấy “giá rẻ quá” mà không phân tích kỹ bản chất doanh nghiệp, thường sẽ phải trả giá bằng chính vốn liếng của mình.

Cái giá của sự thiếu hiểu biết không chỉ là thua lỗ. Nó còn là sự hao mòn về niềm tin, là kinh nghiệm “đắt đỏ” khiến nhiều nhà đầu tư bỏ cuộc khi chưa kịp hiểu thị trường. Tâm lý ham rẻ còn có thể đẩy nhà đầu tư vào thế bị động, dễ bị lôi kéo bởi các nhóm tạo sóng, và trở thành nạn nhân của các chiến dịch thao túng giá cổ phiếu. Trong những thị trường kém minh bạch, nơi thông tin không được kiểm chứng kỹ càng, việc mua rẻ mà không hiểu giá trị thật sự chính là một canh bạc.

Lựa chọn có hiểu biết là cách đầu tư khôn ngoan nhất

Câu ca dao dân gian không chỉ là lời cảnh tỉnh, mà còn là một kim chỉ nam cho tư duy đầu tư hiện đại. Giá trị thực sự của một tài sản – từ cổ phiếu, bất động sản đến thương hiệu – không nằm ở mức giá mà nó đang được bán, mà ở tiềm năng tạo ra dòng tiền và độ tin cậy dài hạn. Việc đánh giá đúng giá trị cần kiến thức, sự nghiên cứu và cả tính kiên nhẫn. Những doanh nghiệp tốt hiếm khi “rẻ” một cách bất thường. Ngược lại, nếu đang được định giá thấp thì phải hiểu rõ lý do vì sao – liệu đó là cơ hội hay là cảnh báo?

Nhà đầu tư dài hạn cần rèn luyện tư duy giống như người chọn vàng mười: biết nhìn xa hơn giá tiền trước mắt, dám trả giá cho chất lượng thật sự và kiên nhẫn nắm giữ tài sản đáng giá. Trong nhiều trường hợp, “đắt mà xắt ra miếng” là sự lựa chọn an toàn và khôn ngoan. Chỉ khi chúng ta hiểu rõ mình đang mua gì, vì sao nó có giá như vậy, và liệu giá đó có phản ánh đúng giá trị hay không, thì quyết định đầu tư mới thực sự có căn cứ.

Khi đầu tư bằng giá trị thay vì cảm xúc, nhà đầu tư không bị cuốn theo biến động ngắn hạn, không lo “đu đỉnh”, không hoảng loạn khi thị trường điều chỉnh. Lúc ấy, mỗi đồng vốn được phân bổ sẽ là sự gửi gắm vào nền tảng vững chắc, chứ không phải là một trò chơi may rủi với hy vọng mong manh rằng “mua rẻ rồi sẽ bán được giá cao”.