Người dân Nhật “xoay xở” giữa lạm phát leo thang

Cuối tuần qua, tại một chợ nông sản gần Tokyo, hơn 100 người dân Nhật xếp hàng chờ tham gia trò chơi “mua gạo bằng may mắn” – mỗi người được phép chất gạo vào hộp gỗ nhỏ nhất có thể để mua với giá 500 yen/kg (tương đương 3,32 USD), thấp hơn khoảng 40% so với giá thị trường.

Sự kiện này chỉ mang tính quảng bá, nhưng lại phản ánh nỗi lo giá cả leo thang đang đè nặng lên đời sống người dân Nhật. “Tôi choáng khi nhìn hóa đơn mỗi lần đi siêu thị. Dù chỉ mua đồ thiết yếu, giá vẫn tăng quá nhanh,” bà Tasuku Uchida, 28 tuổi, chia sẻ với Reuters.

Lạm phát kéo dài suốt hơn ba năm, chủ yếu do giá thực phẩm tăng mạnh hơn mức lương, khiến nhiều người dân có cảm giác như “trở lại vạch xuất phát”.

Đối với tân Thủ tướng Sanae Takaichi, người vừa nhậm chức ngày 21/10 với tỷ lệ ủng hộ hơn 60%, kiểm soát giá gạo được xem là bài kiểm tra đầu tiên.

Bà Takaichi đang chuẩn bị gói kích thích kinh tế mới để kiềm chế giá cả, dự kiến công bố trước cuối tháng. Trong khi đó, Bộ trưởng Nông nghiệp Norikazu Suzuki cho biết chính phủ đang xem xét phát hành phiếu mua gạo trợ giá cho một số hộ gia đình có thu nhập thấp.

Giá gần chạm đỉnh kỷ lục

Theo thống kê, giá gạo tại Nhật Bản đã tăng liên tục từ giữa năm ngoái, do nguồn cung khan hiếm vì nắng nóng và dự báo sai nhu cầu. Sau khi chính phủ tung lượng dự trữ khẩn cấp vào mùa hè 2025, giá chỉ hạ nhiệt tạm thời trước khi tăng trở lại trong quý IV.

Tuần kết thúc ngày 27/10, giá trung bình tại siêu thị đạt 4.235 yen cho mỗi bao 5 kg, tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, gấp đôi so với năm 2023 và chỉ thấp hơn kỷ lục 4.285 yen hồi tháng 5.

Trên thị trường bán buôn, giá gạo tháng 9 – phản ánh vụ mùa mới – tăng 36% so với tháng trước, lên mức 36.895 yen mỗi bao 60 kg, cao nhất trong lịch sử.

Theo các đại lý phân phối, tâm lý “mua bằng mọi giá” đang lan rộng. “Mọi người vẫn bị ám ảnh bởi cơn sốt thiếu gạo năm ngoái, chúng tôi sẵn sàng mua giá cao để đảm bảo nguồn cung cho khách hàng”, một nhà buôn ở Tokyo chia sẻ.

Chuyên gia Shunsuke Orikasa thuộc Viện Kinh tế Phân phối Nhật Bản cho rằng giá bán lẻ khó giảm đáng kể trước tháng 3/2026, trừ khi thị trường có dư cung rõ rệt.

Thủ tướng Takaichi cảnh báo, giá gạo nội địa quá cao đang đe dọa an ninh lương thực, khi doanh nghiệp và người tiêu dùng bắt đầu chuyển sang gạo nhập khẩu rẻ hơn, dù Nhật vẫn áp thuế nhập khẩu lên tới 341 yen/kg.

Theo Bộ Tài chính Nhật, lượng gạo nhập khẩu tháng 9 tăng 160 lần so với cùng kỳ năm trước, cho thấy áp lực giá trong nước đang vượt tầm kiểm soát.

Mặc dù giá tăng, chính phủ Nhật Bản có thể điều chỉnh chính sách theo hướng ưu tiên nhà sản xuất hơn là người tiêu dùng. Năm 2025, sản lượng gạo được ấn định ở mức 7,48 triệu tấn, nhưng kế hoạch năm 2026 chỉ còn 7,11 triệu tấn, nhằm cân đối cung – cầu và tránh dư thừa tồn kho.

Theo Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nomura và cựu thành viên Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ): “Chính phủ hiện có xu hướng bảo vệ nhà sản xuất và phân phối hơn. Không có dấu hiệu nào cho thấy giá gạo sẽ giảm xuống dưới 4.000 yen”.

Ngay cả nông dân Nhật cũng bày tỏ lo ngại. Ông Yasuji Oshima, nông dân tại tỉnh Ibaraki, cho rằng chính phủ cần chính sách dài hạn cho nông nghiệp bền vững, thay vì phản ứng ngắn hạn trước biến động giá.

“Tôi hy vọng chính phủ mới sẽ đảm bảo nông nghiệp Nhật Bản có thể phát triển ổn định trong 10, thậm chí 50 năm tới”, ông nói.