Bước ngoặt quan trọng của ngôi nhà chung ASEAN
Ngày 26/10, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 ở Kuala Lumpur, Malaysia, Timor Leste đã chính thức gia nhập và trở thành quốc gia thành viên ASEAN thứ 11. Cột mốc này được đánh dấu bằng lễ ký kết lịch sử Tuyên bố kết nạp Timor Leste vào ASEAN, với sự chứng kiến của lãnh đạo 10 quốc gia thành viên khác.
Như vậy, sau hơn một thập niên chuẩn bị, Timor Leste đã chính thức trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tiến trình mở rộng và phát triển của “ngôi nhà chung Đông Nam Á”. Chính vì vậy, sự kiện này không chỉ khẳng định tinh thần bao trùm, đoàn kết và gắn kết của ASEAN, mà còn mở ra chương mới trong quan hệ hợp tác khu vực.
Thủ tướng Phạm Minh Chính ký Tuyên bố kết nạp Timor Leste vào ASEAN - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Timor Leste giành được độc lập vào năm 2002, trở thành quốc gia có chủ quyền đầu tiên của thế kỷ XXI. Kể từ đó, việc gia nhập ASEAN đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của đất nước này. Năm 2011, Timor Leste chính thức nộp đơn xin gia nhập ASEAN. Các nghiên cứu khả thi sau đó đã được tiến hành để đánh giá mức độ sẵn sàng của quốc gia này về ổn định chính trị, năng lực kinh tế và sự chuẩn bị về thể chế.
Năm 2022, ASEAN đã cấp quy chế quan sát viên cho Timor Leste, cho phép nước này tham dự tất cả các cuộc họp của ASEAN, bao gồm Hội nghị Cấp cao ASEAN và các diễn đàn liên quan.
Trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2025 của Malaysia, các nỗ lực thúc đẩy việc Timor Leste được kết nạp đầy đủ đã được tăng cường. Việc tiếp nhận đảm bảo Timor Leste hoàn thành lộ trình và đáp ứng các cam kết cần thiết trên 3 trụ cột của ASEAN bao gồm chính trị-an ninh, kinh tế và văn hóa-xã hội.
Động thái này đánh dấu lần mở rộng đầu tiên của ASEAN kể từ năm 1999, khi Campuchia gia nhập và tượng trưng cho cam kết tăng cường đoàn kết khu vực, tính bao trùm và bản sắc ASEAN.
Việt Nam hoan nghênh, ủng hộ Timor Leste gia nhập ASEAN
Chia sẻ với báo giới về sự kiện này, Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại ASEAN cho biết, việc Timor Leste gia nhập ASEAN là kết quả của quá trình chuẩn bị kiên trì, nhận được sự hỗ trợ tích cực từ các nước trong khối, trong đó có Việt Nam - một trong những thành viên đi trước tích cực đồng hành cùng quốc gia trẻ tuổi nhất Đông Nam Á này.
Việt Nam hoan nghênh và ủng hộ tiến trình Timor Leste gia nhập ASEAN. Trong nhiều năm qua, Timor Leste đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hoàn thiện thủ tục pháp lý, cải thiện năng lực thể chế và chủ động tham gia các hoạt động của ASEAN, thể hiện sự sẵn sàng đảm nhiệm các nghĩa vụ đi kèm với tư cách thành viên chính thức.
Lãnh đạo các nước ASEAN chứng kiến Lễ ký tuyên bố về việc kết nạp Timor Leste vào ASEAN - Ảnh: Nguyên Minh
Các cơ quan ASEAN, bao gồm Ban Thư ký và các nhóm công tác chuyên ngành, cũng đã tích cực hỗ trợ Timor Leste trong việc nâng cao năng lực để đáp ứng các tiêu chí thành viên. Từ phía các nước ASEAN, tinh thần đồng thuận và mong muốn sớm chào đón Timor Leste đã được thể hiện rõ, phản ánh tầm nhìn chung về một Cộng đồng Đông Nam Á bao trùm, gắn kết và phát triển bền vững.
Theo Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, việc kết nạp Timor Leste không chỉ mở rộng không gian địa chính trị và kinh tế của ASEAN, mà còn thể hiện tinh thần gắn kết và chia sẻ trong quá trình phát triển khu vực. Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành cùng Timor Leste trong việc nâng cao năng lực thể chế, phát triển nguồn nhân lực và thực thi hiệu quả các hiệp định kinh tế ASEAN, giúp quốc gia này nhanh chóng hội nhập và đóng góp vào sự thịnh vượng chung.
Mở cơ hội mới trong hợp tác Việt Nam - ASEAN, Việt Nam - Timor Leste
Về song phương, việc Timor Leste trở thành thành viên thứ 11 củ ASEAN còn mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn giữa Việt Nam và Timor Leste trong khuôn khổ ASEAN.
Đại sứ Việt Nam tại Indonesia Tạ Văn Thông nhận định đây là “thời điểm thuận lợi để hai nước nâng tầm quan hệ, mở rộng hợp tác thực chất trên nhiều lĩnh vực”.
Theo Đại sứ Tạ Văn Thông, việc ASEAN chính thức kết nạp Timor Leste không chỉ là dấu mốc lịch sử đối với quốc gia này, mà còn tạo thêm động lực hợp tác giữa Timor Leste với toàn khối, trong đó có Việt Nam.
Thị trường Timor Leste vẫn là điểm đến còn nhiều dư địa cho hàng hóa Việt Nam như gạo, thực phẩm chế biến, sữa, giày dép, hàng gia dụng và thiết bị điện. Ảnh: Thành An
Quan hệ Việt Nam - Timor Leste được thiết lập từ sớm, khi Việt Nam là một trong những nước đầu tiên công nhận và ủng hộ tuyên bố độc lập của Mặt trận Cách mạng vì một Timor Leste độc lập năm 1975. Dù cách xa về địa lý, hai nước vẫn duy trì quan hệ hữu nghị, hợp tác và ủng hộ lẫn nhau trên trường quốc tế. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất tiến trình gia nhập ASEAN của Timor Leste.
"Khi đã là thành viên ASEAN, hai nước sẽ có thêm nhiều cơ hội gặp gỡ, trao đổi về các vấn đề khu vực và toàn cầu tại các diễn đàn chung, qua đó thúc đẩy hợp tác toàn diện hơn" - Đại sứ Tạ Văn Thông nhận định.
Cụ thể, về hợp tác kinh tế, thương mại, dù tiềm năng lớn nhưng hợp tác hiện chưa tương xứng với quan hệ chính trị tốt đẹp. Thị trường Timor Leste vẫn là điểm đến còn nhiều dư địa cho hàng hóa Việt Nam như gạo, thực phẩm chế biến, sữa, giày dép, hàng gia dụng và thiết bị điện.
Ở chiều ngược lại, Timor Leste có thể trở thành nguồn cung nguyên liệu đầu vào quan trọng cho Việt Nam - từ nhiên liệu, gỗ, khoáng sản đến thủy sản nguyên liệu. Khi tham gia các cơ chế hợp tác ASEAN, hai nước sẽ thuận lợi hơn trong kết nối chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Từ góc độ nghiên cứu, việc Timor Leste gia nhập ASEAN không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn là phép thử cho khả năng gắn kết và tính bao trùm của ASEAN trong bối cảnh địa chính trị khu vực biến động nhanh chóng.
Ngày 26/10, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 ở Kuala Lumpur, Malaysia, Timor Leste đã chính thức gia nhập và trở thành quốc gia thành viên ASEAN thứ 11. Cột mốc này được đánh dấu bằng lễ ký kết lịch sử Tuyên bố kết nạp Timor Leste vào ASEAN, với sự chứng kiến của lãnh đạo 10 quốc gia thành viên khác.
Phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim khẳng định việc Timor Leste được kết nạp mang lại ý nghĩa mới cho tầm nhìn của khối, đại diện cho mục tiêu dài hạn là xây dựng một cộng đồng khu vực hòa bình, ổn định, toàn diện và thịnh vượng.
Ông cho biết vị trí này “hoàn thiện gia đình ASEAN, tái khẳng định vận mệnh chung và ý thức sâu sắc về tình đoàn kết khu vực của chúng ta". Đồng thời nhấn mạnh “sự phát triển và quyền tự chủ chiến lược của Timor Leste sẽ nhận được sự ủng hộ vững chắc và lâu dài".
