Giá sầu riêng giảm, người tiêu dùng hưởng lợi, nông dân lao đao

Tại TP.HCM và nhiều tỉnh thành phía Nam, giá sầu riêng đang giảm mạnh chưa từng thấy trong vòng 10 năm trở lại đây. Nếu trước đây mức bán lẻ thường dao động 90.000 – 110.000 đồng/kg thì hiện tại chỉ còn 40.000 – 60.000 đồng/kg. Ở các vườn trồng miền Tây và Tây Nguyên, sầu riêng Ri 6 loại B có giá 25.000 – 28.000 đồng/kg, loại A khoảng 40.000 – 42.000 đồng/kg. Ngay cả sầu riêng Thái hay Musang King – từng được coi là “xa xỉ phẩm” với mức 400.000 – 500.000 đồng/kg – nay cũng rớt xuống chỉ 90.000 – 100.000 đồng/kg.

Người tiêu dùng, đặc biệt tại đô thị, hưởng lợi lớn khi có thể mua loại quả đặc sản này với giá rẻ gấp đôi so với năm trước. Nhiều gia đình không chỉ ăn sầu riêng Ri 6 hay Cái Mơn mà còn mạnh tay mua Musang King về thưởng thức. Doanh số các vựa sầu riêng tăng đột biến nhờ nhu cầu mua nhiều hơn.

Tuy nhiên, đằng sau niềm vui ngắn hạn của người tiêu dùng lại là nỗi lo dài hạn của người trồng. Khi giá giảm sâu, lợi nhuận bị bào mòn, thậm chí nhiều hộ rơi vào cảnh thua lỗ. Nguyên nhân chính nằm ở việc cung vượt cầu: không chỉ miền Nam và Tây Nguyên mà cả miền Trung cũng gia tăng diện tích trồng, trong khi nhu cầu trong nước gần như không thay đổi và xuất khẩu gặp khó.

Bài học tăng trưởng "nóng"

Chỉ trong 5 năm, diện tích sầu riêng tại Việt Nam đã tăng từ 70.000 hecta (năm 2020) lên khoảng 180.000 hecta năm 2025, sản lượng vọt từ 550.000 tấn lên 1,5 triệu tấn. Sự mở rộng quá nhanh này phản ánh xu hướng “chạy theo lợi nhuận” nhưng thiếu quy hoạch vùng trồng và chiến lược đầu ra bền vững.

Thị trường xuất khẩu, vốn được kỳ vọng là cứu cánh, lại đang bị chặn bởi nhiều rào cản. Trung Quốc – thị trường nhập khẩu sầu riêng lớn nhất – siết chặt kiểm soát với quy định kiểm tra 100% lô hàng, yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng và kim loại nặng, khiến thời gian thông quan kéo dài. Nhiều container bị ách tắc, trả về hoặc hư hỏng, khiến giá trong nước càng thêm áp lực.

Trong khi đó, Thái Lan và Campuchia nhanh chóng tận dụng cơ hội. Đầu năm 2025, Thái Lan chiếm hơn 62% thị phần sầu riêng nhập khẩu vào Trung Quốc, còn Campuchia – dù mới được cấp phép – đã nhanh chóng tham gia và cạnh tranh trực tiếp nhờ chi phí rẻ và vùng trồng tập trung. Điều này khiến vị thế của sầu riêng Việt Nam suy giảm đáng kể.

Theo các chuyên gia, nếu không xây dựng quy hoạch vùng trồng bài bản, phân vùng rõ ràng theo thổ nhưỡng và khí hậu, đồng thời gắn kết nông dân với doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra xuất khẩu, ngành sầu riêng sẽ rơi vào vòng xoáy dư thừa – rớt giá – thua lỗ. Câu chuyện tăng trưởng nóng của sầu riêng hôm nay chính là bài học đắt giá cho không chỉ ngành trái cây mà cả nông nghiệp Việt Nam nói chung.