Chốt mốc chọn nhà thầu

Sau nhiều năm nghiên cứu, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam đã chính thức được đưa vào lộ trình triển khai cụ thể, với mốc thời gian rõ ràng cho từng giai đoạn từ lập dự án, giải phóng mặt bằng đến chọn nhà đầu tư. Dự án có tổng vốn đầu tư lên tới 67 tỷ USD, trải dài trên 20 tỉnh, thành phố, được xem là công trình hạ tầng mang tính biểu tượng, định hình tương lai giao thông quốc gia trong hàng chục năm tới.

Theo nghị quyết của Chính phủ ban hành hồi tháng 4/2025, Bộ Xây dựng là cơ quan chủ trì, phối hợp cùng các bộ ngành và địa phương để hoàn tất thủ tục đầu tư. Báo cáo nghiên cứu khả thi (FS) sẽ được trình vào tháng 8/2026, sau đó Hội đồng thẩm định Nhà nước xem xét và trình Thủ tướng phê duyệt trong tháng 9 cùng năm. Đây là căn cứ pháp lý để bước sang giai đoạn lựa chọn nhà thầu – nhà đầu tư.

Công tác giải phóng mặt bằng được đặt mục tiêu hoàn tất trước tháng 12/2026, do UBND các địa phương nơi tuyến đi qua phối hợp với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) triển khai. Song song, các bộ ngành sẽ chuẩn bị hồ sơ đấu thầu, tổ chức lựa chọn nhà đầu tư để kịp khởi công dự án trước thời hạn 31/12/2026. Giai đoạn thi công, lắp đặt thiết bị sẽ bắt đầu ngay sau đó, với mục tiêu hoàn thiện toàn tuyến vào năm 2035.

Ai sẽ cầm trịch?

Vấn đề được quan tâm lúc này không chỉ là tiến độ pháp lý, mà là câu hỏi: Ai sẽ cầm trịch tuyến đường sắt cao tốc 67 tỷ USD?

Thời gian qua, một số doanh nghiệp lớn trong nước đã chủ động bày tỏ mong muốn tham gia, thậm chí đưa ra đề xuất cụ thể. Vingroup với pháp nhân VinSpeed vừa thành lập là cái tên nổi bật, khi khẳng định sẵn sàng tham gia theo mô hình đối tác công tư (PPP), cam kết không cần vốn ngân sách. Với kinh nghiệm đầu tư các dự án quy mô lớn, năng lực tài chính mạnh và hệ sinh thái sản xuất – thi công – công nghệ tương đối hoàn chỉnh, Vingroup được xem là ứng viên tiềm năng trong mắt nhiều nhà hoạch định chính sách.

Tuy nhiên, THACO cũng là một đối thủ đáng gờm. Tập đoàn này có thế mạnh rõ nét trong lĩnh vực cơ khí chế tạo, đã đầu tư dây chuyền sản xuất thiết bị vận tải đường sắt và từng bày tỏ nguyện vọng được tham gia sản xuất đoàn tàu tốc độ cao “made in Vietnam”. Với khẩu hiệu “người Việt làm chủ công nghệ”, THACO đặt trọng tâm vào việc nội địa hóa thiết bị, tránh phụ thuộc vào đối tác nước ngoài.

Câu hỏi đặt ra là: Liệu Việt Nam có thể lựa chọn một nhà đầu tư nội địa làm tổng thầu toàn dự án? Hay sẽ cần một mô hình liên danh – liên kết, trong đó doanh nghiệp trong nước đóng vai trò điều phối, còn công nghệ và vốn huy động từ bên ngoài?

Một phương án trung gian có thể là cho phép một nhóm doanh nghiệp lớn trong nước cùng bắt tay, chia vai theo chuyên môn: bên lo hạ tầng, bên lo thiết bị, một bên đảm trách vận hành. Mô hình này sẽ dung hòa được yêu cầu kiểm soát rủi ro, thúc đẩy nội địa hóa nhưng vẫn đảm bảo tiến độ và tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế.

Tất nhiên, để được lựa chọn, nhà đầu tư cần đáp ứng hàng loạt tiêu chí khắt khe: Năng lực tài chính tối thiểu, kinh nghiệm thực hiện dự án tương tự, khả năng huy động vốn quốc tế, công nghệ đảm bảo an toàn – tốc độ – tiết kiệm năng lượng, và quan trọng nhất là cam kết đồng hành lâu dài với chiến lược phát triển hạ tầng quốc gia.

Cũng không thể bỏ qua các yếu tố “mềm” trong quá trình thẩm định hồ sơ: Mức độ đóng góp vào chuỗi cung ứng trong nước, tỷ lệ nội địa hóa thiết bị, khả năng tạo việc làm, đào tạo kỹ sư Việt và chia sẻ dữ liệu vận hành. Trong bối cảnh yêu cầu bảo mật hạ tầng số ngày càng được đề cao, năng lực kiểm soát công nghệ lõi cũng là một yếu tố được cân nhắc.

Dù hiện tại chưa có thông báo chính thức nào từ Chính phủ về danh sách các nhà đầu tư đang được xem xét, nhưng với lộ trình đã chốt mốc, thời gian từ nay đến cuối năm 2026 sẽ là cuộc đua âm thầm nhưng đầy kịch tính giữa các “ông lớn” trong nước.