Điều tra phòng vệ thương mại ngày càng khắt khe
Trong năm 2025, theo Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương nền kinh tế thế giới tiếp tục có nhiều biến động đáng kể, đặc biệt là biến động về chính sách thuế toàn cầu, các quốc gia ngày càng có xu hướng áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trước các quy tắc toàn cầu mới về thuế để bảo vệ ngành sản xuất trong nước.
Theo đó, các cuộc điều tra về phòng vệ thương mại không chỉ gia tăng về số lượng mà còn trở nên phức tạp hơn khi các quốc gia điều tra đưa ra nhiều quy định nghiêm ngặt hơn như: Yêu cầu cung cấp thông tin rất chi tiết, hạn chế thời gian trả lời bản câu hỏi, mở rộng điều tra nhiều đối tượng cũng như đẩy mạnh áp dụng các quy định pháp luật mới nhằm tăng mức thuế có thể áp dụng.
Hệ thống cảnh báo sớm góp phần duy trì ổn dịnh xuất khẩu hàng hóa trước xu thế gia tăng điều tra phòng vệ thương mại của thị trường. Ảnh: TTXVN
Thống kê của Cục Phòng vệ thương mại, tính nay đã có 291 vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng điều tra đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam, tập trung vào các mặt hàng xuất khẩu quan trọng như: Sắt thép, nhôm, thuỷ sản, gỗ, sợi, dệt may, nhựa, hóa chất, điện tử,... Trong đó Hoa Kỳ là thị trường có xu hướng điều tra phòng vệ thương mại nhiều nhất đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam với 76 vụ việc (chiếm 26% tổng số vụ việc).
Thực tế trên cho thấy rằng, phòng vệ thương mại không chỉ là lựa chọn trong hội nhập quốc tế mà đã trở thành yêu cầu sống còn đối với hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp trong bối cảnh mới.
Những năm qua, công tác phòng vệ thương mại đã phát huy hiệu quả tích cực, với hàng loạt vụ kiện thành công, giúp bảo vệ hàng trăm ngàn việc làm, bảo toàn lợi ích của các ngành sản xuất chiến lược. Mặt khác, việc các doanh nghiệp xuất khẩu không bị áp thuế phòng vệ thương mại hoặc bị áp thuế ở mức thấp hoặc thấp hơn so với các nước cùng bị điều tra đã góp phần giữ vững và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Các nỗ lực trên đồng thời thể hiện sự nỗ lực không ngừng của các cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội trong việc phối hợp ứng phó với các thách thức từ thương mại quốc tế. Tuy nhiên, theo Cục Phòng vệ thương mại, các yêu cầu và rào cản thị trường đối với hàng hóa nhập khẩu ngày càng khắt khe buộc các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam nắm rõ các quy định, thích nghi nhanh chóng nếu muốn duy trì và mở rộng thị trường.
Đặc biệt, khi thương mại toàn cầu ngày càng biến động, các biện pháp phòng vệ thương mại được nhiều quốc gia sử dụng như công cụ nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Điều này khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, nhất là ở những ngành hàng chủ lực, thường xuyên đứng trước nguy cơ bị điều tra, áp thuế phòng vệ thương mại.
Công cụ bảo vệ hàng hóa xuất khẩu Việt Nam
Để hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó, giảm thiểu rủi ro trước các biện pháp phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại đã xây dựng và vận hành hệ thống cảnh báo sớm (tại địa chỉ trực tuyến https://canhbaosom.trav.gov.vn).
Hệ thống cảnh báo sớm được thiết lập trên nguyên tắc theo dõi biến động xuất khẩu của những mặt hàng đã từng bị thị trường xuất khẩu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc biện pháp hạn chế thương mại khác với nước thứ ba, nhưng chưa áp dụng đối với Việt Nam. Đồng thời, cung cấp thông tin cập nhật, giúp doanh nghiệp, hiệp hội và cơ quan quản lý nhà nước phát hiện sớm rủi ro, từ đó có biện pháp ứng phó kịp thời.
Theo đó, hệ thống cảnh báo sớm theo dõi sát lượng nhập khẩu của các mặt hàng từng bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại trước và sau thời điểm bị điều tra, đồng thời phân tích sự thay đổi trong thương mại toàn cầu để đánh giá nguy cơ lẩn tránh biện pháp thông qua nhập khẩu từ nước thứ ba hoặc gian lận xuất xứ.
Ngoài ra, các dữ liệu về nhập khẩu từ những doanh nghiệp cụ thể bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại cũng được phân tích chi tiết, nhằm nhận diện khả năng tái xuất, thay đổi mã HS hay các hành vi lách luật khác. Việc đưa ra danh sách cảnh báo định kỳ về các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra giúp doanh nghiệp không bị động, chuẩn bị tâm thế và nguồn lực để đối phó, đồng thời giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu.
Hệ thống cảnh báo sớm còn cung cấp dữ liệu chi tiết như mức thuế phòng vệ thương mại đang áp dụng, thời điểm bắt đầu áp dụng, tỷ trọng và tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của từng mặt hàng, mức độ cảnh báo do hệ thống đánh giá. Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể tự đánh giá cơ hội và rủi ro của mình, từ đó chủ động điều chỉnh chiến lược kinh doanh.
Cục Phòng vệ thương mại cho biết, thông tin từ hệ thống cảnh báo sớm được tổng hợp từ nhiều nguồn dữ liệu uy tín trong và ngoài nước, bao gồm các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, số liệu từ các tổ chức quốc tế và chính sách thương mại của các quốc gia.
Hiện hệ thống cảnh báo sớm đang theo dõi khoảng 300 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ, EU, Canada, Australia, Ấn Độ ... đây vốn là những thường xuyên khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại.
Một điểm đặc biệt là hệ thống không chỉ cung cấp cảnh báo mà còn đưa ra khuyến nghị cụ thể, giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược sản xuất, kinh doanh phù hợp. Theo đó, nhờ hệ thống cảnh báo sớm, các doanh nghiệp có điều kiện dự báo trước xu hướng thị trường, tránh được tình trạng tập trung quá mức vào một số thị trường có rủi ro cao. Đồng thời, giúp hiệp hội ngành hàng có căn cứ kiến nghị hỗ trợ chính sách kịp thời, cũng như là kênh để cơ quan quản lý nhà nước ban hành các khuyến nghị sát thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp.
Trong giai đoạn cạnh tranh thương mại toàn cầu ngày càng gay gắt, chính sách thương mại biến động khó lường, vì vậy, hệ thống cảnh báo sớm phòng vệ thương mại tiếp tục được kỳ vọng phát huy vai trò "lá chắn mềm" hỗ trợ, giúp doanh nghiệp Việt Nam duy trì khả năng cạnh tranh, bảo vệ lịch ích và không ngừng mở rộng cánh cửa xuất khẩu ra thế giới.
Thông qua Hệ thống cảnh báo sớm nhằm kịp thời thông tin cho doanh nghiệp, hiệp hội ngành, nghề các vụ điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài, từ đó chủ động phòng, tránh và chuẩn bị ứng phó hiệu quả với các vụ kiện.
