Tỷ giá, Fed và câu chuyện định giá bằng USD

Trong dòng chảy biến động của thị trường chứng khoán, việc khối ngoại liên tục mua ròng hoặc bán ròng luôn là một chỉ dấu được nhà đầu tư trong nước đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, hiểu được lý do đằng sau mỗi quyết định "xuống tiền" hay "rút vốn" của dòng tiền ngoại không hề đơn giản. Bởi lẽ, đây không chỉ là câu chuyện về giá cổ phiếu, mà còn liên quan đến hàng loạt yếu tố từ tỷ giá, lãi suất cho đến xu hướng toàn cầu và chiến lược kỹ thuật tinh vi. Dưới đây là những kiến thức nhà đầu tư cá nhân nên hiểu rõ để không vội vàng hành động chỉ vì… khối ngoại.

Một trong những yếu tố đầu tiên cần xét đến là mối quan hệ giữa đồng nội tệ và đồng USD. Khối ngoại vốn đầu tư bằng USD luôn quan sát chặt chẽ biến động tỷ giá. Khi đồng Việt Nam mất giá so với USD, điều đó đồng nghĩa với việc họ cần nhiều USD hơn để đổi lấy cùng một lượng VND, khiến định giá cổ phiếu bằng USD trở nên đắt đỏ. Hệ quả là họ có xu hướng bán ra để phòng rủi ro tỷ giá.

Trường hợp điển hình là năm 2022, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng lãi suất, đồng USD tăng vọt trong khi VND mất giá đáng kể. Nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hàng nghìn tỷ đồng khỏi thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ trong vài tháng, chủ yếu để bảo toàn giá trị tài sản.

Bên cạnh đó, khi Fed nâng lãi suất, trái phiếu Chính phủ Mỹ trở nên hấp dẫn hơn vì rủi ro thấp mà lợi suất lại cao. Lúc này, dòng vốn thường có xu hướng “chạy về nước”, rút khỏi các thị trường mới nổi như Việt Nam, dẫn đến các đợt bán ròng quy mô lớn. Các biến động này không phải do chất lượng doanh nghiệp Việt kém đi, mà phần lớn xuất phát từ quyết sách vĩ mô ở nước ngoài.

Sự so sánh giữa các thị trường và yếu tố kỹ thuật

Không phải lúc nào khối ngoại rút vốn cũng là điều tiêu cực. Đôi khi, họ chỉ đơn giản là “xoay vòng” danh mục để tìm đến những thị trường hấp dẫn hơn trong ngắn hạn. Khối ngoại luôn đặt tiêu chí lợi nhuận trên rủi ro làm trung tâm. Nếu thị trường khác như Ấn Độ, Thái Lan hay Indonesia đang có định giá rẻ hơn, tốc độ tăng trưởng nhanh hơn hoặc chính sách ổn định hơn, họ sẽ nhanh chóng điều chỉnh chiến lược phân bổ.

Điều tương tự từng xảy ra vào năm 2023, khi Ấn Độ nổi lên như một điểm đến thay thế Trung Quốc trong chiến lược “China+1”. Dòng vốn ngoại rút khỏi Việt Nam không phải vì Việt Nam yếu, mà đơn giản vì Ấn Độ có câu chuyện tăng trưởng rõ ràng hơn trong mắt nhà đầu tư toàn cầu.

Ngoài ra, cần hiểu rằng không phải đợt bán ròng nào cũng mang hàm ý tiêu cực. Nhiều tổ chức ngoại dùng chiến lược kỹ thuật – cụ thể là “đè gom – đẩy giá”. Khi muốn tích lũy cổ phiếu, họ có thể bán nhỏ giọt để tạo cảm giác cung lớn, khiến nhà đầu tư cá nhân hoảng sợ và bán ra. Sau đó, họ âm thầm mua gom ở vùng giá thấp. Khi đã tích lũy đủ lượng cần thiết, họ bắt đầu mua mạnh trở lại, đẩy giá tăng để hiện thực hóa lợi nhuận. Những ai không đủ tỉnh táo rất dễ bán ra ở đáy, rồi lại FOMO mua vào khi giá tăng trở lại.

Không phải lúc nào bán ròng cũng là tín hiệu xấu

Điều cuối cùng – nhưng không kém phần quan trọng – là việc bán ròng của khối ngoại không phải lúc nào cũng phản ánh bản chất doanh nghiệp. Có những thời điểm họ bán đơn thuần là do cơ cấu lại danh mục ETF, rút vốn nội bộ hoặc thay đổi chiến lược đầu tư toàn cầu.

Chẳng hạn, vào quý II/2024, quỹ FTSE ETF loại mã HPG ra khỏi danh mục chỉ số, kéo theo làn sóng bán ròng dù Hòa Phát vẫn duy trì tăng trưởng và phục hồi tốt mảng sản xuất – xuất khẩu thép. Điều đó không có nghĩa là cổ phiếu HPG xấu đi, mà đơn giản là bị “hy sinh” vì nguyên tắc vận hành chỉ số.

Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp bán ròng là dấu hiệu cảnh báo thật sự. Nếu cổ phiếu bị khối ngoại xả liên tục trong nhiều tuần mà không có lực cầu hấp thụ, hoặc doanh nghiệp đó vừa gặp bê bối tài chính, thay đổi lãnh đạo hoặc sụt giảm lợi nhuận nghiêm trọng, khi ấy, việc bán ròng có thể là bước đầu tiên của một chuỗi tín hiệu tiêu cực cần được theo dõi kỹ lưỡng.

Việc khối ngoại mua ròng hay bán ròng không thể được đánh giá qua vài phiên giao dịch hay nhìn vào số liệu đơn lẻ. Đằng sau mỗi dòng lệnh là cả một câu chuyện phức tạp của tỷ giá, chính sách tiền tệ, phân bổ danh mục và chiến lược kỹ thuật. Với nhà đầu tư cá nhân, điều quan trọng là giữ đầu óc tỉnh táo, không hành động bốc đồng theo dòng tiền ngoại, mà cần đặt trong bối cảnh tổng thể để đưa ra quyết định hợp lý.