Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) vừa ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về việc triển khai dịch vụ trung gian thanh toán, đặc biệt là dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ, nhằm thống nhất cách hiểu và đảm bảo thực thi đúng quy định pháp luật.

Trong quá trình rà soát các quy định tại Nghị định 52/2024/NĐ-CP, Thông tư 15/2024/TT-NHNN và Thông tư 40/2024/TT-NHNN, một số ý kiến cho rằng pháp luật chưa nêu rõ việc ngân hàng có thể trở thành khách hàng sử dụng dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ do tổ chức trung gian thanh toán cung cấp. Ngoài ra, cũng có thắc mắc về việc cá nhân không kinh doanh có được coi là đối tượng được sử dụng dịch vụ này hay không.

Về vấn đề trên, Ngân hàng Nhà nước khẳng định hệ thống pháp lý hiện hành đã quy định rõ phạm vi, đối tượng và nguyên tắc thực hiện dịch vụ trung gian thanh toán. Theo Khoản 10, Điều 6 Luật Ngân hàng Nhà nước, dịch vụ trung gian thanh toán là hoạt động làm trung gian kết nối, truyền dẫn và xử lý dữ liệu điện tử các giao dịch thanh toán giữa tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và người sử dụng dịch vụ.

Điều 9 Luật Các tổ chức tín dụng 2024 quy định, tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài có quyền hợp tác hoặc cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật. Điều này đồng nghĩa, các ngân hàng có thể tham gia cung ứng hoặc sử dụng dịch vụ trung gian thanh toán trong phạm vi cho phép.

Căn cứ Khoản 4 và 5, Điều 3 Nghị định 52/2024/NĐ-CP, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt bao gồm Ngân hàng Nhà nước, ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô và doanh nghiệp bưu chính công ích. Trong khi đó, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán là tổ chức không phải ngân hàng, được NHNN cấp phép để cung ứng các dịch vụ trung gian, bao gồm hỗ trợ thu hộ, chi hộ.

Theo Khoản 17, Điều 3 Nghị định 52, dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ được hiểu là việc tiếp nhận và xử lý dữ liệu điện tử, tính toán kết quả thu – chi hộ và thực hiện thanh toán cho các bên liên quan. Thông tư 15/2024/TT-NHNN cũng quy định, dịch vụ này có thể được thực hiện qua tài khoản thanh toán hoặc không qua tài khoản, tùy theo thỏa thuận giữa các bên.

Đáng chú ý, Khoản 8, Điều 3 Thông tư 15 nêu rõ: đơn vị chấp nhận thanh toán là tổ chức hoặc cá nhân cung cấp hàng hóa, dịch vụ và chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt theo hợp đồng ký với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán hoặc trung gian thanh toán. Điều này cho thấy cá nhân, tổ chức đều có thể là đối tượng sử dụng dịch vụ trung gian thanh toán, nếu đáp ứng quy định về định danh và hợp đồng.

Thông tư 40/2024/TT-NHNN cũng làm rõ trách nhiệm của ngân hàng hợp tác – là ngân hàng hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài có ký hợp đồng với tổ chức trung gian thanh toán để cùng cung ứng dịch vụ. Theo Khoản 1.b và Khoản 2, Điều 39, ngân hàng hợp tác có nghĩa vụ đối soát dữ liệu giao dịch hằng ngày, thực hiện thanh toán các giao dịch phát sinh và phối hợp với các đối tác liên quan theo hợp đồng đã ký.

Từ các căn cứ pháp lý trên, NHNN khẳng định:

- Tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (như ngân hàng) có thể cung cấp dịch vụ thu hộ, chi hộ theo ủy nhiệm của khách hàng.

- Tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (không phải ngân hàng) được phép cung ứng dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ theo giấy phép của NHNN.

- Việc sử dụng dịch vụ phải tuân thủ các quy định hiện hành về định danh, quản lý dữ liệu và an toàn hệ thống thanh toán.

Việc hướng dẫn và làm rõ các quy định này được đánh giá là cần thiết để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời tạo điều kiện cho các ngân hàng và doanh nghiệp trung gian thanh toán hoạt động minh bạch, hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và bảo vệ quyền lợi người sử dụng dịch vụ.