Nhận diện vướng mắc, thúc đẩy giải pháp phát triển hoạt động bao thanh toán tại Việt Nam

Phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA cho biết, hành lang pháp lý cho bao thanh toán tại Việt Nam đã và đang được hoàn thiện. Việc Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư 20/2024/TT-NHNN (Thông tư 20), quy định rõ hoạt động bao thanh toán và các dịch vụ liên quan do tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài cung cấp, được coi là bước tiến quan trọng, tạo nền tảng pháp lý rõ ràng, minh bạch, giúp các bên yên tâm triển khai.

TS. Nguyễn Quốc Hùng ghi nhận sự quan tâm của các đối tác quốc tế, trong đó có IFC và nhiều tổ chức tài chính nước ngoài, coi đây là tín hiệu tích cực mở ra cơ hội để các tổ chức tín dụng trong nước mở rộng hoạt động, thu hút nguồn lực quốc tế, nhất là trong bối cảnh tín dụng chịu nhiều áp lực và bao thanh toán trở thành công cụ hỗ trợ vốn hiệu quả cho doanh nghiệp.

"Tôi kỳ vọng rằng, hội thảo hôm nay sẽ là cơ hội quý để chúng ta cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và tạo nền tảng cho một lộ trình phát triển bền vững hơn cho hoạt động bao thanh toán tại Việt Nam trong thời gian tới", TS. Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.

Cũng tại tọa đàm, ông Jinchang Lai, Chuyên gia trưởng, Trưởng nhóm phát triển Cơ sở hạ tầng tài chính khu vực châu Á - Thái Bình Dương của IFC đánh giá cao những điểm tích cực của Thông tư 20 nhưng cũng lưu ý một số quy định chưa thực sự rõ ràng, nên được điều chỉnh để tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế. Theo chuyên gia của IFC, việc sử dụng ngôn ngữ chuẩn quốc tế trong văn bản pháp lý nhằm giảm khó khăn cho các chủ thể tham gia thị trường, bên cạnh đó cũng nên xem xét kỹ lưỡng tác động của mỗi hạn chế pháp lý để tránh làm giảm sức cạnh tranh của chuỗi giá trị Việt Nam.

Dưới góc nhìn doanh nghiệp, các ngân hàng thương mại lớn như Vietcombank, Techcombank nhấn mạnh, Thông tư 20 đã tháo gỡ nhiều vướng mắc, mở rộng phạm vi khách hàng, cho phép sử dụng ngoại tệ linh hoạt, kéo dài thời hạn bao thanh toán tối đa dưới 1 năm và bổ sung hình thức bao thanh toán điện tử. Tuy nhiên, thị trường vẫn đối diện nhiều khó khăn như: Sản phẩm bao thanh toán miễn truy đòi chưa phù hợp thông lệ quốc tế, đặc biệt về quyền thu hồi nợ; thiếu hướng dẫn hạch toán riêng cho bao thanh toán; khó xác định tình trạng thế chấp khoản phải thu; khung pháp lý cho bao thanh toán xuyên biên giới còn hạn chế và 2 hình thức miễn truy đòi và không miễn truy đòi đang quy định giống nhau.

Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đại diện Techcombank kiến nghị 3 nhóm giải pháp: (1) Áp dụng tập quán quốc tế, cho phép đơn vị bao thanh toán linh hoạt thẩm định, cấp hạn mức và quản lý rủi ro, đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý cho giao dịch xuất nhập khẩu; (2) Ban hành hướng dẫn chi tiết về đăng ký giao dịch bảo đảm, xác định tình trạng thế chấp khoản phải thu, thực hiện bao thanh toán quốc tế cho khách hàng không cư trú, quy định hạch toán riêng; (3) Đẩy mạnh số hóa với e-invoice, Blockchain, hợp đồng số và xây dựng trung tâm dữ liệu thế chấp khoản phải thu để tránh tài trợ trùng.

Đại diện Citibank và chuyên gia KAAPS Consulting cũng nhấn mạnh lợi ích của bao thanh toán như cung cấp nguồn tài trợ rủi ro thấp, cải thiện vòng quay vốn, giúp nhà cung cấp – đặc biệt là SMEs – tiếp cận vốn chi phí thấp hơn. Song, cả hai đều cho rằng Thông tư 20 vẫn còn 3 điểm hạn chế chính, bao gồm: Yêu cầu hợp đồng và KYC phức tạp với hình thức bao thanh toán miễn truy đòi; thủ tục đánh giá tín dụng và chứng từ kém linh hoạt; và thiếu cơ chế thuận lợi cho bao thanh toán xuyên biên giới bằng ngoại tệ.

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia thống nhất 4 vấn đề pháp lý then chốt cần ưu tiên, đó là: (1) làm rõ quyền sở hữu khoản phải thu khi bên bán phá sản; (2) xử lý điều khoản chống chuyển nhượng trong hợp đồng mua bán để không áp dụng cho bao thanh toán; (3) bảo đảm quyền đơn vị bao thanh toán thu hồi nợ trực tiếp từ bên mua; (4) xác định thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản bảo đảm.

Đồng thời, các chuyên gia cũng cho rằng, đây là những vấn đề nền tảng, quan trọng hơn cả các chi tiết kỹ thuật. Nếu không giải quyết triệt để, lĩnh vực bao thanh toán khó phát triển. Để thực hiện, các chuyên gia cho rằng, cần có sự phối hợp giữa Ngân hàng Nhà nước, Hiệp hội Ngân hàng, các cơ quan tư pháp và cộng đồng doanh nghiệp. Về phía IFC, cần tiếp tục đối thoại và hỗ trợ kỹ thuật nhằm thúc đẩy khung pháp lý hoàn thiện trong những năm tới.

Kết luận tọa đàm, TS. Nguyễn Quốc Hùng đánh giá hội thảo đã diễn ra thành công và mang lại nhiều thông tin, kinh nghiệm quý báu. Các ý kiến tại tọa đàm sẽ được tổng hợp và gửi tới Ngân hàng Nhà nước xem xét, có các giải pháp tháo gỡ khó khăn về hành lang pháp lý cho hoạt động bao thanh toán.

TS. Nguyễn Quốc Hùng cũng kỳ vọng trong vòng 1–2 năm tới, hoạt động bao thanh toán tại Việt Nam sẽ được vận hành hiệu quả với khung quy định tương đối đồng bộ. VNBA sẽ tiếp tục đồng hành cùng các thành viên để thúc đẩy quá trình này.