Bước đi mới trong “cuộc đua thép ray”

Tập đoàn Hòa Phát từng tỏ ra khá chắc chắn về kế hoạch khởi công dự án thép ray tại Khu liên hợp Dung Quất (Quảng Ngãi) vào tháng 8/2025. Tuy nhiên đến nay, dự án trị giá 14.000 tỷ đồng với công suất thiết kế 700.000 tấn/năm này vẫn “án binh bất động”.

Theo kế hoạch, đây sẽ là tổ hợp chuyên sản xuất thép ray cho tàu cao tốc, cùng các loại thép hình đặc biệt phục vụ những công trình trọng điểm như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, tuyến Hải Phòng – Hà Nội – Lào Cai hay các tuyến metro tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Trao đổi tại một diễn đàn, ông Nguyễn Việt Thắng – CEO Tập đoàn Hòa Phát cho biết doanh nghiệp đã hoàn tất khâu chuẩn bị hạ tầng và đang chờ cơ chế đặt hàng rõ ràng từ phía Nhà nước:

“Chính phủ đã ban hành Nghị định về việc đặt hàng doanh nghiệp, nhưng đến nay chúng tôi vẫn chưa nhận được đơn đặt hàng nào cho sản xuất thép ray. Dù vậy, Hòa Phát vẫn quyết liệt triển khai để có thể vận hành vào năm 2027. Điều chúng tôi cần là một cơ chế minh bạch hơn về giá, chi phí và tiến độ”.

Trong khi Hòa Phát đang chờ đợi đơn hàng, “thế độc tôn” của doanh nghiệp trong mảng thép ray đang dần bị phá vỡ. Vừa qua, Tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng chính thức thành lập Công ty CP VinMetal, hướng tới sản xuất thép ray và các sản phẩm thép chất lượng cao.

Gần đây nhất, Vinmetal vừa công bố quyết định bổ nhiệm ông Đỗ Tiến Sĩ giữ chức Tổng Giám đốc kiêm người đại diện pháp luật của công ty. Theo tìm hiểu, ông Đỗ Tiến Sĩ là gương mặt quen thuộc trong giới doanh nhân Việt Nam với hơn ba thập kỷ kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất thép, quản trị doanh nghiệp và đầu tư.

Hiện ông đang đảm nhiệm nhiều vai trò lãnh đạo quan trọng, gồm Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thép Pomina (HOSE: POM) và thành viên HĐQT Công ty CP Đầu tư Thế giới Di động (HOSE: MWG). Điều này cho thấy mục tiêu rõ ràng của Vinmetal trong cuộc đua thép ray.

Theo thông tin công bố, VinMetal sẽ đầu tư tổ hợp thép quy mô 5 triệu tấn/năm trong giai đoạn 1, với mục tiêu trực tiếp cung ứng vật liệu cho dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, đây là công trình có tổng mức đầu tư ước tính 67 tỷ USD. Không chỉ dừng lại ở đó, VinMetal còn đặt mục tiêu trở thành nhà cung cấp thép cho toàn bộ hệ thống đường sắt và metro trên cả nước, trong đó các tuyến Hải Phòng – Hà Nội – Lào Cai, TP. HCM – Cần Thơ và metro Thủ Đức đều nằm trong phạm vi tính toán.

Tham vọng thị trường điện bán lẻ

Không chỉ thép, Vingroup mới đây tiếp tục gây chú ý khi đưa lĩnh vực bán lẻ điện vào danh mục ngành nghề kinh doanh.

Theo thông tin từ Cổng đăng ký doanh nghiệp quốc gia, Công ty CP Năng lượng VinEnergo (đơn vị thuộc hệ sinh thái Vingroup) đã cập nhật thêm hai ngành nghề mới trong nhóm “truyền tải và phân phối điện” (mã 3512), gồm bán buôn điện và bán lẻ điện.

Được thành lập vào tháng 3/2025, VinEnergo đang mở rộng mạnh mẽ trong lĩnh vực năng lượng. Điểm nhấn lớn nhất là Nhà máy Nhiệt điện LNG Hải Phòng, khởi công cuối tháng 9/2025, với quy mô gần 100 ha, tổng vốn đầu tư hơn 178.000 tỷ đồng và công suất 4.800 MW (giai đoạn 1: 1.600 MW; giai đoạn 2: 3.200 MW). Đây không chỉ là nhà máy điện khí lớn nhất Việt Nam theo Quy hoạch Điện VIII, mà còn thuộc nhóm các dự án LNG quy mô hàng đầu thế giới.

Song song, VinEnergo từng gửi đề xuất cho phép các đơn vị bán lẻ điện tại khu dân cư và khu đô thị được trực tiếp tham gia thị trường điện cạnh tranh (DPPA). Theo phân tích của doanh nghiệp, nhu cầu tiêu thụ điện tại các khu đô thị lớn hiện rất cao, nhưng hoàn toàn phụ thuộc vào EVN; trong khi chưa có cơ chế để các nhà đầu tư tư nhân cung cấp điện trực tiếp cho người dùng cuối.

VinEnergo đề xuất: “Chủ đầu tư khu dân cư, khu đô thị, khu thương mại, dịch vụ… nếu sở hữu hạ tầng lưới điện thì nên được phép bán điện trực tiếp cho người tiêu dùng trong phạm vi quản lý, khi đáp ứng các điều kiện kỹ thuật và pháp lý”.

Đề xuất này nhận được sự quan tâm lớn, đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị đã xác định rõ định hướng phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, đồng thời thúc đẩy cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện và khách hàng (DPPA).

Điều đó đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp tư nhân có cơ hội tham gia sâu hơn vào hệ thống phân phối điện quốc gia, mở ra một giai đoạn chuyển động mới của thị trường điện Việt Nam.

Đáng nói, trước đó Công ty CP Năng lượng Hòa Phát – đơn vị thành viên của Tập đoàn Hòa Phát (HoSE: HPG) cũng đã bổ sung ngành nghề liên quan đến phân phối và bán lẻ điện trong đăng ký kinh doanh.

Cụ thể, công ty đã mở rộng nhóm ngành “truyền tải và phân phối điện” (mã 3512) với quyền truyền tải, phân phối và bán điện trực tiếp cho người tiêu dùng, đồng thời bổ sung lĩnh vực “bán lẻ theo hình thức khác chưa được phân vào đâu” (mã 4799) với nội dung cụ thể là bán lẻ điện.

Khác với VinEnergo, Hòa Phát không xây nhà máy điện quy mô lớn, mà tận dụng nguồn điện tự sản xuất trong quá trình luyện gang thép bằng cách thu hồi nhiệt dư và khí than thải để phát điện. Nhờ đó, doanh nghiệp vừa giảm chi phí năng lượng, vừa cắt giảm phát thải CO₂, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh và tự chủ năng lượng trong sản xuất.

Việc bổ sung ngành nghề “bán điện” cho thấy Hòa Phát đang tính tới khả năng thương mại hóa phần điện dư, hoặc tham gia thị trường điện cạnh tranh trong tương lai, khi cơ chế DPPA chính thức được áp dụng.