Siêu sân bay: Càng lớn càng... tốn kém?

Tăng trưởng phi mã và cuộc đua xây dựng siêu sân bay

Trong báo cáo mang tên "Sân bay và tính phi kinh tế theo quy mô" vừa được PwC công bố cho thấy, các sân bay lớn, đặc biệt là những sân bay có công suất vượt trên 40 triệu WLU (đơn vị công suất - tương đương 1 hành khách hoặc 100kg hàng hóa đi hoặc đến) mỗi năm, thường phải đối mặt với chi phí vận hành tăng cao.​

Báo cáo cho biết, trong những năm gần đây, ngành hàng không trên toàn cầu đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Điều này đã thúc đẩy việc xây dựng và mở rộng nhiều sân bay quy mô lớn.

Nếu như năm 2001, trên thế giới chỉ có 8 sân bay đón tiếp hơn 40 triệu lượt khách mỗi năm; thì đến năm 2019, con số này đã tăng lên 56, cùng với nhiều dự án siêu sân bay với công suất thiết kế trên 100 triệu đơn vị công suất (WLU) mỗi năm đang được triển khai.

Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của những cơ sở hạ tầng lớn này vẫn là một câu hỏi chưa có lời đáp—liệu quy mô lớn có đồng nghĩa với hiệu quả cao, hay sự phức tạp trong vận hành sẽ dẫn đến nguy cơ chi phí tăng đột biến?​

Đặc biệt, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, dẫn đầu là Trung Quốc, đang là tâm điểm của cuộc đua này. Nhiều dự án sân bay khổng lồ với công suất thiết kế trên 100 triệu đơn vị công suất (WLU) mỗi năm đang được triển khai. Các siêu sân bay như Suvarnabhumi (Bangkok) đặt mục tiêu phục vụ 150 triệu khách vào năm 2033; sân bay Daxing (Bắc Kinh) nhắm đến 100 triệu khách vào năm 2040; và các dự án mới như New Manila đều được thiết kế để đạt tới công suất tương tự; hay sân bay Quốc tế Kuala Lumpur có kế hoạch dài hạn tăng công suất lên tới 140 triệu lượt khách mỗi năm, sân bay Quốc tế Hồng Kông đặt mục tiêu phục vụ 120 triệu lượt khách mỗi năm trong vòng 10 năm tới thông qua hệ thống 3 đường băng (3RS).

Theo PwC, sự phát triển này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, từ quá trình đô thị hóa, tăng trưởng dân số, đến uy tín địa chính trị và lợi ích kinh tế.

Tính phi kinh tế theo quy mô của sân bay

Theo PwC, sự xuất hiện của các dòng máy bay mới, nhỏ gọn hơn và có tầm bay xa hơn, cho phép các sân bay quy mô trung bình có khả năng phục vụ các chuyến bay đường dài và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường máy bay phản lực khu vực.​

Các sân bay với quy mô trung bình này cũng giúp hãng hàng không giảm chi phí vận hành và đảm bảo đúng giờ nhờ thời gian di chuyển trên đường băng ngắn hơn, ít tắc nghẽn hơn, và sử dụng cổng ra máy bay hiệu quả hơn.​

PwC khuyến nghị các nhà hoạch định chính sách, nhà quy hoạch và nhà phát triển sân bay nên mở rộng trọng tâm, không chỉ đơn thuần là giải quyết vấn đề năng lực vận chuyển để đáp ứng nhu cầu. Thay vào đó, cần đánh giá các lựa chọn trải nghiệm du lịch tối ưu chi phí cho hành khách.

Các lựa chọn này cần xem xét các yếu tố như khoảng cách di chuyển trên mặt đất đến sân bay, thời gian định hướng và di chuyển trong sân bay từ lúc xuống xe đến lúc lên máy bay, hiệu quả vận hành mà các hãng hàng không đạt được với khoảng cách di chuyển ngắn hơn từ đường băng đến cửa ra máy bay. Ngoài ra, cần xem xét việc bố trí khung giờ bay phù hợp với lịch trình của hành khách và hãng hàng không.​

"Việc phát triển các sân bay lớn không phải lúc nào cũng đảm bảo thành công. Những dự án như vậy tiềm ẩn nhiều thách thức liên quan đến việc mở rộng kết nối, hiệu quả vận hành và độ phức tạp trong quản lý tổng thể. Duy trì hiệu suất tối ưu và đảm bảo sự hài lòng cho tất cả các bên liên quan là một bài toán nan giải đối với các sân bay quy mô lớn", báo cáo của PwC viết.​

Theo PwC, nhóm sân bay thứ cấp hoặc có quy mô trung bình với công suất nhà ga từ 15-40 triệu lượt khách mỗi năm có lợi thế mang lại tăng trưởng kết nối hàng không bền vững hơn so với nhóm sân bay lớn. Nhóm sân bay này có nhiều cơ hội tăng trưởng, với khả năng quản lý hiệu quả lợi nhuận và chi phí, và do vậy mang lại lợi ích thiết thực hơn cho các bên liên quan.

Khuyến nghị cho tương lai phát triển sân bay

Trong bối cảnh ngành hàng không đang phục hồi và phát triển mạnh mẽ, các nhà hoạch định chính sách, quy hoạch và phát triển sân bay được khuyến nghị cần thay đổi cách tiếp cận. Thay vì chỉ đơn thuần giải quyết vấn đề năng lực vận chuyển, họ cần mở rộng trọng tâm sang việc đánh giá trải nghiệm du lịch tối ưu chi phí cho hành khách.

Các yếu tố cần được cân nhắc bao gồm: khoảng cách di chuyển trên mặt đất và trong sân bay, hiệu quả vận hành của hãng hàng không, và sự sắp xếp khung giờ bay phù hợp. Việc phát triển các sân bay lớn không phải lúc nào cũng là câu trả lời duy nhất. Một chiến lược cân bằng, bao gồm cả việc phát triển các sân bay quy mô trung bình, có thể là chìa khóa để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả cho ngành hàng không trong tương lai.