Thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh
Trình bày về Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ tại Quốc hội ngày 31/10, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, mục đích ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ nhằm tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy hoạt động chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả, đồng bộ, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chủ trương phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời bắt kịp xu thế thế giới trong chuyển giao công nghệ.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng
Bên cạnh đó, tăng cường phân cấp, đơn giản hóa thủ tục hành chính về chuyển giao công nghệ, tăng cường công tác thông tin, thống kê về chuyển giao công nghệ phục vụ quản lý nhà nước. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ nội sinh, khơi luồng công nghệ giữa các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và giữa các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.
Phát triển thị trường khoa học và công nghệ hoạt động hiệu quả, minh bạch và chuyên nghiệp, tạo môi trường thuận lợi cho các giao dịch công nghệ, tài sản trí tuệ, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Trong đó, dự thảo Luật đã tập trung vào chính sách hỗ trợ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh, bao gồm chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp/tổ chức, cá nhân trong nước, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển.
Cụ thể dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Điều 7 về quyền chuyển giao công nghệ, quy định rõ về các trường hợp có quyền sở hữu và quyền sử dụng công nghệ được chuyển giao công nghệ; sửa đổi, bổ sung Điều 8 về góp vốn bằng công nghệ; sửa đổi, bổ sung Điều 9 hoàn thiện các yêu cầu đối với công nghệ khuyến khích chuyển giao.
Sửa đổi, bổ sung Điều 35 về Hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng, đổi mới công nghệ theo hướng quy định về các mức chuyển giao công nghệ đối với công nghệ cao và các chính sách khuyến khích, ưu đãi tương ứng với mức chuyển giao công nghệ, áp dụng cho cả chuyển giao công nghệ trong nước (nội sinh) và chuyển giao công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam; quy định việc phổ biến công nghệ đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.
Sửa đổi, bổ sung Điều 37 về Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia; Điều 38 về Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia tạo căn cứ pháp lý tiếp tục triển khai các hoạt động nhằm hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đặc biệt là chuyển giao công nghệ nội sinh.
Lý do cho việc sửa đổi, bổ sung này nhằm làm rõ các quy định, chính sách để thúc đẩy chuyển giao công nghệ nói chung và chuyển giao các công nghệ được phát triển trong nước nói riêng (nội sinh), tránh các rủi ro (về mặt pháp lý) trong chuyển giao công nghệ; tăng cường cơ chế thương mại hóa công nghệ nội sinh; khuyến khích, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, phổ biến trên diện rộng các công nghệ được phát triển trong nước hoặc/và công nghệ từ nước ngoài đã được các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp trong nước làm chủ.
Về nội dung bổ sung mới, dự thảo Luật bổ sung Điều 35a về nhà nước mua và phổ biến công nghệ phục vụ mục đích nghiên cứu, ứng dụng phục vụ xã hội, công ích, bắt buộc chuyển giao quyền sử dụng sáng chế theo pháp luật về sở hữu trí tuệ.
Lan tỏa công nghệ: Sẽ có cơ chế phù hợp
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải nêu, Ủy ban cơ bản tán thành với việc mở rộng một số đối tượng chuyển giao công nghệ phù hợp với xu thế của thế giới (như công nghệ xanh, công nghệ sạch).
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải
Tuy nhiên, việc mở rộng phạm vi đối với việc “thẩm định công nghệ” nói chung mà không giới hạn chỉ thẩm định công nghệ đối với các dự án đầu tư như quy định tại Luật Chuyển giao công nghệ hiện hành thì cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính khả thi trong tổ chức thực hiện và đồng bộ với pháp luật có liên quan.
Về chính sách của Nhà nước đối với hoạt động chuyển giao công nghệ, bà Nguyễn Thanh Hải đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bám sát định hướng, yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, bổ sung vào dự thảo Luật các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong hoạt động nghiên cứu, tiếp nhận, đổi mới, làm chủ và ứng dụng công nghệ.
Ngoài ra, đề nghị rà soát, nghiên cứu bổ sung thêm cơ chế khuyến khích để thực hiện hiệu quả chính sách “lan tỏa công nghệ... từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sang doanh nghiệp trong nước”.
Đối với các công nghệ không được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ như bí quyết kỹ thuật; công thức pha chế; quy trình sản xuất; công nghệ xử lý, bảo quản sản phẩm; thông số kỹ thuật, bản vẽ; thiết kế đặc thù…, bà Nguyễn Thanh Hải đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định về cơ chế chứng minh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng để bảo đảm tính khả thi trong quyền chuyển giao công nghệ.
Về góp vốn bằng công nghệ (khoản 5 Điều 1): Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với định hướng sửa đổi tại khoản này. Quy định này sẽ góp phần tích cực tháo gỡ tình trạng “đóng băng” kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ.
Tuy nhiên, việc quy định cho phép tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn sẽ tiềm ẩn rủi ro rất lớn, trục lợi chính sách như nguy cơ “thổi phồng” giá trị công nghệ góp vốn tạo ra ‘vốn ảo”, vấn đề chuyển giá do nâng khống giá trị công nghệ góp vốn để trốn thuế,… do vậy cần có cơ chế, chế tài kiểm soát thật chặt chẽ, hiệu quả và các biện pháp xử lý đảm bảo tính răn đe.
Về thực hiện thẩm định hoặc lấy ý kiến về công nghệ dự án đầu tư (Hội đồng, chuyên gia) (khoản 15 Điều 1), Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành việc quy định các hình thức tham vấn, trách nhiệm của chuyên gia và tổ chức tư vấn.
Song để đảm bảo công nghệ tại các dự án đầu tư đã được thẩm định đủ chất lượng, không lạc hậu, đề nghị bổ sung quy định về nguyên tắc phòng chống xung đột lợi ích trong hoạt động thẩm định công nghệ; làm rõ hơn về việc thành lập Hội đồng thẩm định, tiêu chí lựa chọn thành viên. Xem xét cơ chế chấp nhận kết quả thẩm định của các tổ chức quốc tế uy tín để giảm bớt thủ tục cho Việt Nam.
Quan điểm xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ nhằm thể chế hóa kịp thời quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; coi doanh nghiệp là trung tâm của ứng dụng, chuyển giao và đổi mới công nghệ, thúc đẩy phát triển thị trường khoa học và công nghệ trong nước; ngăn chặn nhập khẩu công nghệ lạc hậu, tiếp thu và làm chủ công nghệ tiên tiến của thế giới phù hợp với điều kiện Việt Nam.
