Tốc độ tăng trưởng Thương mại điện tử Việt thuộc nhóm nhanh nhất thế giới

Bức tranh toàn cầu và sự trỗi dậy của thương mại điện tử Việt Nam

Tại Hội nghị ứng dụng công nghệ phát triển cơ sở dữ liệu thương mại số với chủ đề “AI E-Commerce - Kiến tạo thế hệ tăng trưởng mới” diễn ra vào sáng 01/11, do Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số tổ chức, ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số gửi tới hội nghị tham luận tổng quan tình hình phát triển thương mại điện tử và xu hướng AI E-Commerce. 

Hội nghị được diễn ra trong khuôn khổ Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất - 2025 tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia.

Từ chỗ chỉ là một hình thức mua bán mới mẻ cách đây hơn một thập kỷ, thương mại điện tử ngày nay đã trở thành một trong những trụ cột của nền kinh tế số, góp phần định hình lại phương thức sản xuất, phân phối và tiêu dùng trên toàn cầu. 

Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, thương mại điện tử toàn cầu đang chứng kiến tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Dự báo đến năm 2025, doanh thu bán lẻ trực tuyến toàn cầu sẽ đạt khoảng 6,86 nghìn tỷ USD, tăng 8,3% so với năm trước, với khoảng 2,72 tỷ người mua sắm trực tuyến.

Trong đó, Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu, chiếm 44% thị phần thương mại điện tử bán lẻ toàn cầu, theo sau là Hoa Kỳ với 16% và tốc độ tăng trưởng ổn định. Đi cùng xu hướng này, Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường năng động nhất Đông Nam Á.

Các doanh nghiệp lớn như Lazada, Shopee hay TikTok Shop đã chọn cách tiếp cận khác nhau nhưng cùng hướng đến người dùng di động - nền tảng đang chiếm ưu thế trong hành vi tiêu dùng mới.

Nếu Lazada khi vào Việt Nam năm 2012 xây dựng mô hình website (lazada.vn), thì Shopee ra mắt năm 2015 lại chọn hướng ‘mobile-based’, chỉ phát triển ứng dụng. Tương tự, TikTok Shop cũng hoạt động hoàn toàn trên nền tảng di động.

“Sự thay đổi đó phản ánh rõ xu hướng “mobile commerce” (thương mại điện tử di động), trong đó người tiêu dùng mua sắm, thanh toán và tương tác toàn bộ qua smartphone”, ông Nguyễn Hữu Tuấn nhận định.

Đặc biệt, cùng với sự trỗi dậy của “shoppertainment” (mô hình kết hợp giữa giải trí và mua sắm), thương mại điện tử không chỉ là nơi bán hàng, mà trở thành một không gian sáng tạo, nơi người trẻ tự sản xuất nội dung để khuyến khích mua hàng.

Ở bình diện quốc tế, các nền tảng xuyên biên giới như Amazon, Alibaba, Shopee đang tạo điều kiện cho xuất - nhập khẩu hàng hóa trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Còn tại Việt Nam, theo ông Tuấn, tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử đang thuộc nhóm nhanh nhất thế giới. 

Thống kê cho thấy, mỗi người Việt chi trung bình 400 USD/năm cho mua sắm trực tuyến năm 2024 và dự kiến năm 2025 con số này sẽ tăng lên gần 600 USD. Chỉ trong chín tháng đầu năm 2025, tổng doanh số thương mại điện tử Việt Nam đã đạt hơn 300.000 tỷ đồng, với 566.000 gian hàng có đơn phát sinh.

Chính sách quản lý cũng đang được hoàn thiện, đặc biệt thông qua dự thảo Luật Thương mại điện tử mới, trong đó quy định các sàn phải kê khai và nộp thuế thay người bán nhằm minh bạch hóa thị trường. 

Theo dữ liệu từ Metric, ba nhóm ngành hàng dẫn đầu hiện nay là làm đẹp, chăm sóc sức khỏe và thời trang. Đây cũng là ba lĩnh vực chiếm tỷ trọng doanh thu lớn nhất và phản ánh xu hướng tiêu dùng sau đại dịch.

Động lực tăng trưởng thế hệ mới

Sau đại dịch Covid-19, mô hình kinh doanh truyền thống chịu nhiều sức ép. Hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã ‘tháo chạy’ khỏi mặt bằng, trong khi người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ Gen Z và Alpha chuyển mạnh sang mua sắm online.

Từ thực tiễn đó, có thể thấy ba xu hướng chuyển dịch rõ rệt đang hình thành trong hoạt động kinh doanh hiện nay. Trước hết là bán hàng qua mạng xã hội như TikTok, Facebook hay Zalo với hình thức linh hoạt, chi phí thấp, đặc biệt phù hợp với các hộ kinh doanh cá thể.

Bên cạnh đó là bán hàng qua website hoặc ứng dụng riêng, giúp các doanh nghiệp lớn chủ động quản lý dữ liệu, kiểm soát hành vi khách hàng và xây dựng hệ sinh thái riêng.

Xu hướng kinh doanh đa kênh (Omni-channel) cũng đang trở nên phổ biến, khi doanh nghiệp đồng bộ hoạt động giữa cửa hàng truyền thống, website và các sàn thương mại điện tử để mở rộng tiếp cận và tối ưu trải nghiệm người tiêu dùng.

Theo ông Tuấn, các thương hiệu lớn như Thế Giới Di Động hay PNJ coi mạng xã hội là công cụ truyền thông, chứ không phải kênh bán hàng trực tiếp. Họ đang đầu tư xây dựng hệ sinh thái số riêng để giữ chân khách hàng và làm chủ dữ liệu.

Cùng với sự thay đổi mô hình kinh doanh là sự bùng nổ của công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI). Trong thương mại điện tử, AI đã làm thay đổi hành vi tiêu dùng, tái cấu trúc toàn bộ chuỗi giá trị từ bán hàng, thanh toán đến chăm sóc khách hàng.

Hiện nay, hàng loạt mô hình kinh doanh mới đang được triển khai mạnh mẽ, tạo nên những trải nghiệm mua sắm phong phú và sinh động hơn cho người tiêu dùng. Livestream và video shopping cho phép người dùng mua hàng ngay trong lúc xem nội dung, xóa nhòa ranh giới giữa giải trí và giao dịch.

AR/VR shopping mang đến khả năng thử sản phẩm qua thực tế ảo, giúp khách hàng hình dung trực quan hơn trước khi quyết định mua. Cùng với đó, gamification kết hợp hệ thống phần thưởng đang mở ra xu hướng “vừa chơi vừa mua hàng”, thúc đẩy tương tác và gia tăng gắn kết giữa thương hiệu với người tiêu dùng.

Trên thế giới, Amazon đã vận hành chuỗi cửa hàng Amazon Go sử dụng công nghệ nhận diện hình ảnh để tự động thanh toán; trong khi 7-Eleven Đài Loan triển khai hệ thống AI checkout có khả năng nhận diện toàn bộ giỏ hàng.

Theo khảo sát quốc tế, hơn 80% nhà bán lẻ đã ứng dụng AI trong hoạt động. Tại Việt Nam, khoảng 60% doanh nghiệp đang sử dụng AI trong giao tiếp khách hàng.

“Người tiêu dùng Việt Nam tương tác với AI ít nhất một lần mỗi tuần, từ chụp ảnh tìm sản phẩm, dịch nội dung đến trò chuyện với chatbot”, ông Tuấn dẫn chứng.

AI cũng đang mở ra kỷ nguyên mua sắm cá nhân hóa, nơi mọi trải nghiệm đều được tùy chỉnh dựa trên dữ liệu. Hệ thống có thể gợi ý sản phẩm phù hợp, thiết kế chương trình khuyến mãi riêng, hoặc phân tích giỏ hàng để tối ưu cách trưng bày. Amazon từng là người tiên phong, còn nay hầu hết các nền tảng đều theo đuổi mô hình đó.

Đối với người bán, AI đóng vai trò là “trợ lý ảo” giúp tự động hóa chăm sóc khách hàng, tạo hình ảnh, gợi ý mô tả sản phẩm và tối ưu chiến dịch marketing. Đồng thời giúp người của Shopee hay Lazada bán, vận hành chuyên nghiệp hơn, giảm chi phí và tăng hiệu quả.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn cũng cho rằng, thương mại điện tử Việt Nam đang bước vào giai đoạn vàng khi hạ tầng công nghệ, hành vi tiêu dùng và khung pháp lý đều đã sẵn sàng. Thương mại điện tử không còn là xu hướng mà là trụ cột của nền kinh tế số, kết nối doanh nghiệp - người tiêu dùng - dữ liệu.

Trong thương mại điện tử, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ làm thay đổi hành vi tiêu dùng mà còn tái cấu trúc toàn bộ chuỗi giá trị từ bán hàng, thanh toán đến chăm sóc khách hàng.