Tuyên bố Gyeongju và định hướng hợp tác mới
Hội nghị Cấp cao các Nhà lãnh đạo Kinh tế APEC 2025 đã khép lại tại Gyeongju, Hàn Quốc với việc thông qua Tuyên bố Gyeongju, đánh dấu một trong những văn kiện có định hướng chiến lược rõ nét nhất trong nhiều năm gần đây của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương.
Với sự chủ trì của Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung, hội nghị quy tụ lãnh đạo 21 nền kinh tế thành viên, trong bối cảnh động lực tăng trưởng khu vực đang chịu tác động đồng thời từ ba yếu tố mang tính bước ngoặt, gồm tái cấu trúc thương mại toàn cầu, sự phát triển nhanh của trí tuệ nhân tạo (AI) và những thay đổi sâu sắc về nhân khẩu học.
Các nhà lãnh đạo của 21 nền kinh tế đã thông qua Tuyên bố chung tại APEC 2025. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Hàn Quốc
Tuyên bố mở đầu bằng việc tái khẳng định cam kết hợp tác lâu dài của các nền kinh tế APEC, nhấn mạnh yêu cầu phải chuyển từ đối thoại sang hành động cụ thể, hướng tới tăng trưởng kinh tế mang tính bao trùm, bền vững và đem lại lợi ích cho tất cả người dân.
Việc đề cập trực tiếp tới AI và biến động nhân khẩu học trong cùng một văn kiện cấp cao cho thấy APEC đang định hình lại tư duy hợp tác, từ tập trung vào thương mại và đầu tư sang mở rộng phạm vi sang công nghệ, việc làm và cấu trúc xã hội trong tương lai.
Tuyên bố Gyeongju đặt ra ba định hướng then chốt. Thứ nhất, xây dựng nền kinh tế khu vực năng động và kết nối nhất thế giới, tiếp tục khẳng định vai trò của APEC như một không gian hợp tác thương mại mở và phi ràng buộc, góp phần củng cố trật tự thương mại đa phương đang gặp thách thức.
Thứ hai, chuẩn bị cho quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi AI ở cả cấp độ thể chế, thị trường và nguồn nhân lực. Thứ ba, hợp tác để giải quyết các thách thức chung và đảm bảo mọi nền kinh tế, mọi nhóm xã hội đều được hưởng lợi từ tăng trưởng.
Một trong những điểm nhấn quan trọng của tuyên bố là tinh thần thừa nhận “thời điểm mang tính bước ngoặt” của khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Khu vực này tiếp tục đóng góp gần 60% GDP toàn cầu, song đang đối diện sức ép gia tăng từ đứt gãy chuỗi cung ứng, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc và sự tái định hình dòng đầu tư quốc tế.
Việc APEC duy trì cam kết ổn định môi trường hợp tác, giữ vai trò nền tảng của thương mại mở, không chỉ là lựa chọn kinh tế mà còn là thông điệp chính trị có tính trấn an đối với thị trường.
Sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo trong nghị trình chính thức đánh dấu bước chuyển quan trọng. Đó là AI không còn là chủ đề công nghệ đơn lẻ, mà trở thành biến số có tác động hệ thống tới tăng trưởng, năng suất lao động, chính sách việc làm và vị trí của các nền kinh tế trong chuỗi giá trị. Cùng với đó, biến động dân số, đặc biệt là già hóa và dịch chuyển lao động, được xem là thách thức dài hạn, có thể ảnh hưởng trực tiếp tới cấu trúc sản xuất và tiêu dùng của khu vực.
Tuyên bố Gyeongju tạo nền tảng để APEC bước vào chu kỳ hợp tác mới, mở rộng khỏi khuôn khổ truyền thống, đồng thời chuẩn bị cho một loạt chuyển giao vai trò chủ nhà trong thập kỷ tới, trong đó có Việt Nam vào năm 2027.
Kỳ vọng cho chu kỳ APEC mới
Cùng với Tuyên bố Gyeongju, các Nhà lãnh đạo APEC chính thức thông qua hai sáng kiến hợp tác mới, gồm Sáng kiến AI APEC và Khung hợp tác APEC về biến đổi nhân khẩu học.
Cả hai nội dung đều phản ánh nhận thức chung rằng tăng trưởng trong thập kỷ tới sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào chất lượng nguồn nhân lực, khả năng tiếp cận công nghệ và năng lực thích ứng của từng nền kinh tế.
Sáng kiến AI APEC hướng tới mục tiêu xây dựng các chính sách, năng lực và hệ sinh thái cần thiết để các nền kinh tế thành viên tiến hành chuyển đổi AI một cách hiệu quả và an toàn.
Thay vì chỉ tập trung vào ứng dụng công nghệ, sáng kiến nhấn mạnh vai trò của hợp tác chia sẻ kinh nghiệm, tiêu chuẩn và năng lực đào tạo, giúp thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nền kinh tế trong khu vực. Đây là lần đầu tiên APEC đặt AI vào vị trí một trụ cột hợp tác chính thức, ngang hàng với thương mại, đầu tư, an ninh lương thực và biến đổi khí hậu.
Song song với đó, Khung hợp tác về biến đổi nhân khẩu học được thông qua nhằm ứng phó với xu hướng già hóa dân số nhanh tại nhiều nền kinh tế APEC, cũng như tình trạng thiếu hụt lao động trong các ngành sản xuất, dịch vụ và chăm sóc sức khỏe.
Thay đổi nhân khẩu học không chỉ là bài toán an sinh xã hội mà còn là vấn đề kinh tế dài hạn, quyết định khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng. Khung hợp tác mới mở đường để các nước trao đổi chính sách về lao động, y tế, di cư, giáo dục và thích ứng công nghệ trong lực lượng lao động.
Việc thông qua hai sáng kiến trên cho thấy APEC đang dịch chuyển từ mô hình hợp tác “tuyến tính” sang “định hình tương lai”, phản ánh nhu cầu thích ứng trước các biến động mang tính cấu trúc của thế kỷ XXI. Điều này cũng tạo ra kỳ vọng rằng các kỳ APEC tiếp theo sẽ tiếp tục thúc đẩy sự kết nối giữa thương mại - công nghệ - con người, thay vì chỉ tập trung vào giảm rào cản thuế quan hay cải cách thủ tục.
Tại phần kết thúc hội nghị, các nhà lãnh đạo thống nhất sẽ gặp lại vào năm 2026 khi Trung Quốc đăng cai, trước khi chuyển giao các năm tiếp theo cho Việt Nam (2027), Mexico (2028), Singapore (2030), Nhật Bản (2031), Chile (2032), Papua New Guinea (2033) và Peru (2034). Chuỗi chuyển giao này phản ánh tính liên tục của APEC và cho thấy tầm quan trọng của cơ chế xoay vòng vị trí chủ nhà nhằm đảm bảo cân bằng lợi ích và diễn đàn đối thoại giữa các nền kinh tế lớn và đang phát triển.
Việt Nam, với tư cách là nước đăng cai APEC 2027, sẽ bước vào nhiệm kỳ tổ chức trong bối cảnh diễn đàn đã chuyển trọng tâm sang các vấn đề AI, kinh tế số và thích ứng nhân khẩu học. Đây vừa là cơ hội định vị vai trò của Việt Nam trong không gian hợp tác đa phương, vừa đặt ra yêu cầu chuẩn bị kỹ lưỡng về chủ đề điều hành, nội dung hội nghị và định hướng đàm phán.
Từ góc nhìn logic, Việt Nam có cơ hội đẩy mạnh hình ảnh quốc gia đang chuyển đổi số mạnh mẽ và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực, nhất là khi các thảo luận về AI, nhân khẩu học và tăng trưởng bao trùm đều gắn với các lĩnh vực Việt Nam đang chú trọng như đào tạo nhân lực công nghệ, phát triển hạ tầng số, thu hút đầu tư chất lượng cao và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Kỳ vọng của cộng đồng APEC dành cho Việt Nam không nằm ở việc đưa ra sáng kiến mang tính đột phá đơn lẻ, mà ở khả năng dẫn dắt đối thoại cân bằng giữa các nền kinh tế phát triển, đang phát triển, tạo không gian đối thoại xây dựng, và tiếp nối mạch hợp tác khu vực đã được định hình từ Gyeongju 2025.
Trong bối cảnh các sáng kiến AI và nhân khẩu học đang ở giai đoạn khởi động, Việt Nam có thể đóng vai trò thúc đẩy triển khai, điều phối và hướng ưu tiên vào các lợi ích chung như nâng cao năng lực lao động, thu hẹp khoảng cách số và phát triển bền vững.
Tuyên bố Gyeongju cho thấy APEC không chỉ đang phản ứng trước biến động toàn cầu, mà đang chủ động thiết lập các nền tảng chính sách mới phù hợp với một chu kỳ tăng trưởng khác biệt. Khi hội nghị năm 2025 khép lại, các nền kinh tế thành viên không chỉ mang theo cam kết hợp tác, mà còn chia sẻ trách nhiệm triển khai những định hướng đã được thống nhất, từ AI, thương mại, đến biến đổi nhân khẩu học. Với lịch đăng cai đã xác định đến năm 2034, APEC bước vào giai đoạn có tầm nhìn dài hạn hơn, hướng tới sự ổn định và khả năng dự báo, điều mà kinh tế toàn cầu đang rất cần.
